هپارین چیست؟
هپارین، که به عنوان هپارین شکسته نشده (UFH) شناخته می شود، یک دارو ضد اعقاد طبیعی است.از آنجایی که هپارین ها به فعالیت آنتی ترومبین بستگی دارند، ضد انعقاد محسوب می شوند و به طور خاص در درمان حملات قلبی و آنژین ناپایدار نیز استفاده می شود.این دارو به صورت داخل وریدی یا تزریق زیر پوستی تجویز می شود.از دیگر کاربردهای خواص ضد انعقادی آن می‌توان به استفاده آن در داخل لوله‌های آزمایش خون و دستگاه‌های دیالیز اشاره کرد.
هپارین یک ضد انعقاد است و برای کاهش توانایی لخته شدن خون و کمک به جلوگیری از تشکیل لخته های مضر در رگ های خونی استفاده می شود. این دارو گاهی اوقات رقیق کننده خون نامیده می شود، اگرچه در واقع خون را رقیق نمی کند. هپارین لخته‌های خونی را که قبلاً تشکیل شده‌اند حل نمی‌کند، اما ممکن است از بزرگ‌تر شدن لخته‌ها و ایجاد مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
هپارین چیست و چگونه مصرف می شود؟
هپارین یک داروی نسخه ای است که برای درمان و پیشگیری از علائم لخته شدن خون ناشی از شرایط سلامتی یا اقدامات پزشکی استفاده می شود. هپارین ممکن است به تنهایی یا همراه با سایر داروها استفاده شود.
هپارین متعلق به دسته ای از داروها به نام ضد انعقاداست.
علت تجویز این دارو چیست؟
هپارین برای جلوگیری از تشکیل لخته های خون در افرادی که شرایط پزشکی خاصی دارند یا تحت اقدامات پزشکی خاصی هستند که احتمال تشکیل لخته را افزایش می دهد، استفاده می شود. هپارین همچنین برای جلوگیری از رشد لخته‌هایی که قبلاً در رگ‌های خونی ایجاد شده‌اند استفاده میشود، اما نمی‌توان از آن برای کاهش اندازه لخته‌هایی که قبلاً تشکیل شده‌اند استفاده کرد. هپارین همچنین در مقادیر کم برای جلوگیری از تشکیل لخته‌های خون در کاتترها (لوله‌های پلاستیکی کوچکی که می‌توان از طریق آن دارو تجویز کرد یا خون گرفت) که در طی یک دوره زمانی در رگ‌ها باقی می‌مانند، استفاده میشود. هپارین در دسته ای از داروها به نام داروهای ضد انعقاد (رقیق کننده خون) قرار دارد و با کاهش توانایی لخته شدن خون عمل می کند.
مواردمصرف هپارین
هپارین سدیم برای موارد زیر استفاده میشود:
- پیشگیری و درمان ترومبوآمبولی وریدی و آمبولی ریه؛
- فیبریلاسیون دهلیزی همراه با آمبولیزاسیون؛
- درمان انعقاد حاد و مزمن مصرفی (انعقاد داخل عروقی منتشر)؛
- پیشگیری از لخته شدن در جراحی عروق و قلب؛
- پیشگیری و درمان آمبولی شریان محیطی؛
- استفاده از داروهای ضد انعقاد در انتقال خون و دیالیز.
نحوه ی تجویز هپارین
هپارین به عنوان یک محلول (مایع) برای تزریق داخل وریدی (در ورید) یا زیر پوستی و به عنوان یک محلول رقیق کننده (با غلظت کمتر) برای تزریق در کاتترهای داخل وریدی عرضه می شود. هپارین نباید مستقیم به عضله تزریق شود. هپارین گاهی یک تا شش بار در روز تزریق می شود و گاهی به صورت یک تزریق آهسته و مداوم در ورید تزریق می شود. زمانی که از هپارین برای جلوگیری از تشکیل لخته های خون در کاتترهای داخل وریدی استفاده می شود، معمولاً زمانی استفاده می شود که کاتتر برای اولین بار در جای خود قرار می گیرد هچنین هر بار که خون از کاتتر خارج می شود یا دارو از طریق کاتتر داده می شود.
هپارین ممکن است توسط یک پرستار یا سایر ارائه دهندگان مراقبت های بهداشتی به شما تزریق شود، یا ممکن است به شما گفته شود که دارو را خودتان در خانه تزریق کنید. اگر خودتان هپارین تزریق می کنید، یک ارائه دهنده مراقبت های بهداشتی به شما نشان می دهد که چگونه دارو را تزریق کنید. اگر این دستورالعمل‌ها را نمی‌دانید یا سؤالی در مورد محل تزریق هپارین، نحوه تزریق، یا نحوه دور انداختن سوزن‌ها و سرنگ‌های مصرف‌شده پس از تزریق دارو دارید، از پزشک، پرستار یا داروساز خود سوال کنید.
اگر خودتان هپارین تزریق می‌کنید، دستورالعمل‌های روی برچسب نسخه خود را به دقت دنبال کنید و از پزشک یا داروساز خود بخواهید هر قسمتی را که نمی‌دانید توضیح دهد. هپارین را دقیقا طبق دستور مصرف کنید. کمتر یا بیشتر از آن استفاده نکنید یا بیشتر از آنچه پزشک تجویز کرده است استفاده نکنید.
محلول هپارین دارای دوز های مختلفی است و استفاده از دوز نامناسب ممکن است مشکلات جدی ایجاد کند. قبل از تزریق هپارین، برچسب بسته را بررسی کنید تا مطمئن شوید که دوز محلول هپارین همان است که پزشک برای شما تجویز کرده. اگر دوز هپارین درست نیست از هپارین استفاده نکنید و فوراً با پزشک یا داروساز خود تماس بگیرید.
پزشک ممکن است دوز شما را در طول درمان با هپارین افزایش یا کاهش دهد. اگر خودتان هپارین تزریق می کنید، مطمئن شوید که می دانید چه مقدار دارو باید استفاده کنید.
کاربردهای دیگر این دارو
امروزه کاربردهای دیگر این دارو گسترش یافته است. همچنین گاهی اوقات هپارین به تنهایی یا همراه با آسپرین برای جلوگیری از سقط جنین و سایر مشکلات در زنان باردار که شرایط پزشکی خاصی دارند و این مشکلات را در حاملگی های قبلی خود تجربه کرده اند، استفاده می شود. با پزشک یا داروساز خود در مورد خطرات استفاده از این دارو برای درمان بیماری خود صحبت کنید.
در مصرف این دارو چه اقدامات احتیاطی خاصی را باید رعایت کرد؟
قبل از استفاده از هپارین:
اگر به هپارین، هر داروی دیگر، فرآورده های گوشت گاو، محصولات گوشت خوک یا هر یک از مواد تشکیل دهنده تزریق هپارین حساسیت دارید، به پزشک و داروساز خود اطلاع دهید. از پزشک یا داروساز خود لیستی از مواد تشکیل دهنده را بخواهید.
به پزشک و داروساز خود بگویید که چه داروهای تجویزی و بدون نسخه، ویتامین ها، مکمل های غذایی و محصولات گیاهی را مصرف می کنید یا قصد دارید مصرف کنید. هر یک از موارد زیر را حتما ذکر کنید:
- سایر داروهای ضد انعقاد مانند وارفارین (کومادین).
- آنتی هیستامین ها (در بسیاری از محصولات سرفه و سرماخوردگی)؛ آنتی ترومبین III (ترومبات III)؛
- آسپرین یا محصولات حاوی آسپرین و سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAIDs) مانند ایبوپروفن (Advil، Motrin) و ناپروکسن (Aleve، Naprosyn)؛
- دکستران؛
- دیگوکسین (Digitek، Lanoxin)؛
- دی پیریدامول (Persantine، در Aggrenox)؛
- هیدروکسی کلروکین (Plaquenil)؛
- ایندومتاسین (ایندوسین)؛
- فنیل بوتازون (آزولید) (در ایالات متحده موجود نیست)؛
- کینین؛
- آنتی بیوتیک های تتراسایکلین مانند دمکلوسایکلین (دکلومایسین)، داکسی سایکلین (مونودوکس، ویبرامایسین)،
- مینوسیکلین (دایناسین، مینوسین)
- و تتراسایکلین (بریستاسیکلین، سومایسین).
پزشک شما ممکن است نیاز به تغییر دوز داروهای شما داشته باشد یا شما را به دقت از نظر عوارض جانبی تحت نظر داشته باشد.
اگر سطح پلاکت‌ها (نوع سلول‌های خونی مورد نیاز برای لخته شدن طبیعی) در خونتان پایین است و خونریزی شدیدی دارید که در هیچ نقطه‌ای از بدنتان قابل توقف نیست، به پزشک خود اطلاع دهید. ممکن است پزشک به شما بگوید که از هپارین استفاده نکنید.
اگر در حال حاضر دوره قاعدگی خود را تجربه می کنید، به پزشک خود اطلاع دهید. اگر تب یا عفونت دارید؛ و اگر اخیراً LP شده اید (برداشتن مقدار کمی از مایعی که نخاع را محصور می‌کند برای آزمایش عفونت یا مشکلات دیگر)، بی‌حسی نخاعی (تجویز مسکن در ناحیه اطراف ستون فقرات)، جراحی، به‌ویژه شامل مغز، نخاع یا چشم، یا حمله قلبی است همچنین اگر دچار اختلالات خونریزی دهنده مانند هموفیلی (شرایطی که در آن خون به طور طبیعی لخته نمی شود)، کمبود آنتی ترومبین III (شرایطی که باعث تشکیل لخته های خون می شود)، لخته شدن خون در پاها، ریه ها، یا هر جای بدن، کبودی غیرمعمول یا لکه های بنفش زیر پوست، سرطان، زخم معده یا روده، لوله ای که معده یا روده را تخلیه می کند، فشار خون بالا یا بیماری کبدی به پزشک خود اطلاع دهید.
عوارض جانبی هپارین چیست؟
هپارین ممکن است عوارض جانبی ایجاد کند. اگر هر یک از این علائم شدید است یا از بین نمی رود، به پزشک خود اطلاع دهید:
- قرمزی، درد، کبودی یا زخم در محل تزریق هپارین
- ریزش مو
- برخی از عوارض جانبی می تواند جدی باشد. اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید:
- کبودی یا خونریزی غیر معمول
- استفراغ خونی یا شبیه تفاله قهوه
- مدفوع حاوی خون قرمز روشن یا سیاه و قیری شکل است
- خون در ادرار
- خستگی مفرط
- حالت تهوع
- استفراغ
- درد قفسه سینه، فشار، یا ناراحتی در فشار دادن
- احساس ناراحتی در بازوها، شانه، فک، گردن یا پشت
- سرفه کردن خون
- تعرق مفرط
- سردرد شدید ناگهانی
- سبکی سر یا غش
- از دست دادن ناگهانی تعادل یا هماهنگی
- مشکل ناگهانی در راه رفتن
- بی حسی یا ضعف ناگهانی صورت، بازو یا پا، به ویژه در یک طرف بدن
- گیجی ناگهانی، یا مشکل در صحبت کردن یا درک گفتار
- مشکل در دیدن یک یا هر دو چشم
- تغییر رنگ پوست بنفش یا سیاه
- درد و تغییر رنگ آبی یا تیره در بازوها یا پاها
- خارش و سوزش به خصوص در قسمت پایین پا
- لرز
- تب
- کهیر
- خس خس سینه
- تنگی نفس
- مشکل در تنفس یا بلع
- گرفتگی صدا
- نعوظ دردناک که ساعت ها طول می کشد
- هپارین ممکن است باعث پوکی استخوان شود (شرایطی که در آن استخوان ها ضعیف می شوند و ممکن است به راحتی بشکنند)، به خصوص در افرادی که برای مدت طولانی از دارو استفاده می کنند. در مورد خطرات استفاده از این دارو با پزشک خود صحبت کنید.
هپارین ممکن است عوارض جانبی دیگری ایجاد کند. در صورت بروز هرگونه مشکل غیرعادی در حین استفاده از این دارو با پزشک خود تماس بگیرید.
شایع ترین عوارض جانبی هپارین عبارتند از:
- خونریزی یا کبودی غیر معمول،
- خونریزی کنترل نشده،
- واکنش های آلرژیک و
- تست های غیر طبیعی عملکرد کبد
در صورت داشتن هر گونه عارضه جانبی که شما را آزار می دهد یا از بین نمی رود، به پزشک اطلاع دهید.
علائم مصرف بیش از حد ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- خونریزی بینی
- خون در ادرار
- مدفوع سیاه و قیری رنگ
- کبودی آسان
- خونریزی غیر معمول
- خون قرمز در مدفوع
- استفراغ خونی یا شبیه تفاله قهوه
درصورت بروز هرکدام از علائم به سرعت با ۱۱۵ تماس بگیرید.
سخن آخر…
هپارین یک ضد انعقاد (رقیق کننده خون) است که از تشکیل لخته خون جلوگیری می کند. هپارین برای درمان و پیشگیری از لخته شدن خون ناشی از برخی شرایط پزشکی یا اقدامات پزشکی استفاده می شود. هپارین برای مدیریت و درمان لخته های خونی که ممکن است در قلب، پاها و ریه ها ایجاد شود استفاده می شود. این دارو همچنین برای جلوگیری از لخته شدن خون پس از جراحی، در حین انتقال خون، در حین دیالیز کلیه یا زمانی که خون در یک لوله نمونه جمع آوری می شود، استفاده می شود. هپارین سطح پروتئین ضد انعقاد خون را افزایش می دهد که جریان خون را روان نگه می دارد. در شرایطی که ممکن است استفاده از هپارین بازم باشد شامل: اختلالات لخته شدن،خون لخته شدن خون در ریه،پیشگیری از لخته شدن خون در ریه، انسداد شریان محیطی،پیشگیری از ترومبوآمبولی شریان محیطی،لخته شدن خون در ورید های عمقی بدن، پیشگیری از ترومبوز ورید عمقی،حمله قلبی،پیشگیری از لخته شدن خون به دنبال مداخله عروق کرونر.
هنگام تصمیم گیری در مورد استفاده از هپارین، پزشکان باید فواید سلامتی برای بیمار را در مقابل خطرات مرتبط با دارو را ارزیابی کنند.
این مقاله توسط سید مصطفی زمانی،اکسترن پزشکی گردآوری و صحت علمی آن مورد تائید قرار گرفت.