بیماری کلیوی و انواع آن

بیماری کلیوی می تواند بر توانایی بدن برای تمیز کردن خون، فیلتر کردن آب اضافی از خون و کمک به کنترل فشار خون تأثیر بگذارد. همچنین می تواند بر تولید گلبول های قرمز و متابولیسم ویتامین D مورد نیاز برای سلامت استخوان تأثیر بگذارد. شما با دو کلیه متولد شده اید. آنها در دو طرف ستون فقرات شما، درست بالای کمر شما قرار دارند. هنگامی که کلیه های شما آسیب می بینند، مواد زائد و مایعات می توانند در بدن شما جمع شوند. که می تواند باعث تورم در مچ پا، حالت تهوع، ضعف، خواب ضعیف و تنگی نفس شود. بدون درمان، آسیب می تواند بدتر شود و کلیه های شما ممکن است در نهایت از کار بیفتند. گاهی این بیماری جدی است و می تواند زندگی را تهدید کند.

کلیه ها مسئول چه کاری در بدن هستند؟

کلیه های سالم مسئول موارد زیر هستند:

• تعادل آب و مواد معدنی (مانند سدیم، پتاسیم و فسفر) را در خون حفظ میکنند.
• پس از هضم غذا، فعالیت ماهیچه ای و قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا داروها، مواد زائد را از خون خارج میکنند.
• رنین را میسازند که بدن شما از آن برای کنترل فشار خون استفاده می کند.
• یک ماده شیمیایی به نام اریتروپویتین میسازد که بدن شما را وادار به ساخت گلبول های قرمز می کند.
• فرم فعال ویتامین D را میسازد که برای سلامت استخوان و موارد دیگر لازم است.

 

 

علل بیماری کلیوی

بیماری حاد کلیوی

اگر کلیه ها به طور ناگهانی از کار بیفتند، پزشکان آن را آسیب حاد کلیه یا نارسایی حاد کلیه می نامند. علل اصلی عبارتند از:

جریان خون کافی به کلیه ها وجود ندارد،آسیب مستقیم به کلیه ها، این موارد زمانی می توانند اتفاق بیفتند که:

• یک آسیب تروماتیک همراه با از دست دادن خون، مانند کم آبی بدن
• هنگامی که بافت عضلانی شما تجزیه می شود و پروتئین بیش از حد وارد جریان خون شما می شود،
• شوک سپتیک (عفونت شدیدی در خون که به آن سپسیس میگویند)،
• پروستات بزرگی داشته باشید که جریان ادرار شما را مسدود کند،
• داروهای خاصی مصرف کنید یا در اطراف سموم خاصی قرار گیرید که به طور مستقیم به کلیه آسیب می رسانند
• در دوران بارداری عوارضی مانند اکلامپسی و پره اکلامپسی داشته باشید،
• بیماری های خود ایمنی (زمانی که سیستم ایمنی بدن به بدن شما حمله می کند) همچنین می تواند باعث آسیب حاد کلیه شود،
• افراد مبتلا به نارسایی شدید قلبی یا کبدی معمولاً دچار آسیب حاد کلیه نیز می شوند.

بیماری مزمن کلیه

بیماری مزمن کلیه که نارسایی مزمن کلیه نیز نامیده می شود، شامل از دست دادن تدریجی عملکرد کلیه می شود. کلیه‌های شما مواد زائد و مایعات اضافی خون را فیلتر می‌کنند و سپس در ادرار شما دفع می‌شوند. بیماری مزمن کلیوی پیشرفته می تواند باعث ایجاد سطوح خطرناک مایعات، الکترولیت ها و مواد زائد در بدن شما شود. در مراحل اولیه بیماری مزمن کلیه، ممکن است علائم یا نشانه های کمی داشته باشید. ممکن است تا زمانی که این بیماری پیشرفت نکرده است متوجه بیماری کلیوی خود نشوید. درمان بیماری مزمن کلیوی بر کاهش سرعت پیشرفت آسیب کلیه متمرکز است و معمولاً با کنترل علت اما، حتی کنترل علت ممکن است از پیشرفت آسیب کلیه جلوگیری کند.

بیماری مزمن کلیه می تواند به مرحله نهایی نارسایی کلیه پیشرفت کند که بدون فیلتر مصنوعی (دیالیز) یا پیوند کلیه کشنده است.

در واقع وقتی کلیه های شما بیش از 3 ماه خوب کار نمی کنند، پزشکان آن را بیماری مزمن کلیه می نامند.

علل بیماری مزمن کلیه:

دیابت (نوع ۱ و ۲) و فشار خون بالا شایع ترین مقصر هستند. سطح بالای قند خون در طول زمان می تواند به کلیه های شما آسیب برساند و فشار خون بالا باعث ساییدگی و پارگی رگ‌های خونی شما می‌شود، از جمله آنهایی که به کلیه‌ها می‌روند. سایر شرایط عبارتند از:

• بیماری های سیستم ایمنی (اگر بیماری کلیوی به دلیل لوپوس دارید، پزشک شما آن را نفریت لوپوس می نامد).
• بیماری های ویروسی طولانی مدت مانند اچ آی وی و ایدز، هپاتیت B و هپاتیت C پیلونفریت، یک عفونت مجاری ادراری در کلیه ها، که می تواند با بهبود عفونت منجر به زخم شود. اگر چندین بار اتفاق بیفتد می تواند منجر به آسیب کلیه شود.
• التهاب در فیلترهای کوچک (گلومرول) در کلیه ها، این ممکن است پس از عفونت استرپتوکوکی رخ دهد.
• بیماری کلیه پلی کیستیک، یک بیماری ژنتیکی که در آن کیسه های پر از مایع در کلیه شما تشکیل می شود.
• نقص های موجود در بدو تولد (ممکن است در زمانی که کودک هنوز در رحم است) می تواند مجاری ادراری را مسدود کند یا بر کلیه ها تأثیر بگذارد. یکی از رایج ترین آنها شامل نوعی دریچه بین مثانه و مجرای ادرار است. متخصص اورولوژی اغلب می تواند برای ترمیم این مشکلات جراحی انجام دهد.
• داروها و سموم ( مانند مسمومیت با سرب، استفاده طولانی مدت از برخی داروها از جمله NSAID ها (داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی) مانند ایبوپروفن و ناپروکسن، و مواد مخدر تزریقی) می توانند به طور دائم به کلیه های شما آسیب بزنند.

علائم بیماری کلیوی

کلیه های شما بسیار سازگار هستند. آنها می توانند برخی از مشکلاتی را که ممکن است در هنگام ابتلا به بیماری کلیوی رخ دهد، جبران کنند. بنابراین اگر آسیب کلیوی شما به آرامی بدتر شود، علائم شما به مرور زمان خود را به آرامی نشان می دهد. در واقع، ممکن است تا زمانی که بیماری شما پیشرفت نکرده باشد، علائمی را احساس نکنید.

اگر بیماری مزمن کلیوی در مراحل اولیه و حتی گاهی اوقات در مراحل پیشرفته نیست، ممکن است متوجه هیچ مشکلی نشوید. اکثر مردم در اوایل علائم را ندارند. این خطرناک است، زیرا آسیب ممکن است بدون اینکه شما متوجه شوید اتفاق بیفتد.

در صورت ابتلا به بیماری کلیپی حاد ممکن است موارد زیر را تجربه کنید:

• فشار خون بالا
• تهوع و استفراغ
• از دست دادن اشتها
• احساس طعم فلزی در دهان
• خستگی و ضعف
• مشکل در فکر کردن
• مشکلات خواب
• انقباضات و گرفتگی عضلات
• تورم در پاها و مچ پا
• خارشی که از بین نمی رود
• درد قفسه سینه، اگر مایع در اطراف دیواره قلب جمع شود
• تنگی نفس، در صورت تجمع مایع در ریه ها

اگر بیماری مزمن کلیه شما در حال حاضر پیشرفته تر است، ممکن است:

• استفراغ کنید یا اغلب احساس می کنید که می خواهید استفراغ کنید
• دفع ادرار بیشتر از حد معمول، یا بسیار کم
• در ادرار خود را کف آلود ببینید
• ورم، به خصوص در مچ پا، و پف دور چشم
• همیشه احساس خستگی یا تنگی نفس کنید
• حوصله خوردن ندارید و نمی تواند طعم زیادی احساس کنید -گرفتگی عضلانی به خصوص در پاها داشته باشید
• پوست بسیار خشک و خارش دار دارید
• بد بخوابید
• بدون دلیل واضح وزن کم کنید

 همچنین کودک مبتلا به بیماری مزمن کلیوی نیز ممکن است احساس فرسودگی و خواب آلودگی از حد معمول داشته باشد، اشتهای کمتری نسبت به حالت عادی داشته باشد و آنطور که انتظار می رود رشد نکند.

 

چه زمانی به پزشک مراجعه کنید؟

در صورت مشاهده هر یک از علائم ذکر شده در بالا، یک قرار ملاقات با دکتر خود بگیرید. ممکن است دلایل احتمالی دیگری نیز وجود داشته باشد، اما شما باید به پزشک خود مراجعه کنید تا بفهمید مشکل چیست و به چه درمانی نیاز دارید. اگر در معرض خطر هستید (فشار خون بالا یا دیابت دارید، یا مثلاً اگر بیماری کلیوی در خانواده شما وجود دارد) از پزشک خود بپرسید که چند بار نیاز به انجام آزمایش دارید. بسیار مهم است که این کار را انجام دهید تا کلیه های شما به بهترین نحو ممکن به کار خود ادامه دهد.

 

تشخیص بیماری کلیوی

پزشک شما با پرسیدن سوالاتی در مورد سابقه پزشکی خانوادگی شما، داروهایی که مصرف می‌کنید و اگر متوجه شدید که بیشتر یا کمتر از حد طبیعی ادرار می‌کنید، شروع می‌کند. پس از آن، یک معاینه فیزیکی انجام می دهد. همچنین ممکن است موارد زیر را درخواست کند:

• آزمایش خون برای مشاهده مقدار مواد زائد در خون شما
• آزمایش ادرار برای بررسی نارسایی کلیه
• آزمایش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی به پزشک اجازه می‌دهد کلیه‌های شما را ببیند
• بیوپسی کلیه که در آن بافت کلیه شما برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاده می شود تا علت مشکلات کلیوی شما کشف شود

راه های درمان بیماری کلیوی

۱. نارسایی حاد کلیه، زمانی است که کلیه های شما به طور ناگهانی از کار می افتند. این اتفاق ممکن است فقط در چند ساعت یا چند روز اتفاق بیفتد. در این حالت اگر هیچ مشکل دیگری وجود نداشته باشد، کلیه ها ممکن است خود را بهبود بخشند. در بیشتر موارد دیگر، نارسایی حاد کلیه در صورتی که زود تشخیص داده شود قابل درمان است. این درمان ممکن است شامل تغییر در رژیم غذایی، استفاده از داروها یا حتی دیالیز باشد.

۲. اگر یک بیماری "مزمن" باشد، به این معنی است که یک بیماری طولانی مدت است. اگر بیماری مزمن کلیوی دارید، شما و پزشکتان با هم آن را مدیریت خواهید کرد. هدف این است که سرعت آن را کاهش دهید تا کلیه‌های شما همچنان بتوانند کار خود را انجام دهند، یعنی فیلتر کردن مواد زائد و آب اضافی از خون شما تا بتوانید هنگام ادرار کردن از شر آنها خلاص شوید. اول، پزشک شما بررسی خواهد کرد تا بفهمد چه چیزی باعث بیماری کلیوی شده است. به عنوان مثال، اگر دیابت یا فشار خون بالا دارید، ممکن است این اتفاق بیفتد. شما دارو مصرف خواهید کرد و ممکن است نیاز به تغییر رژیم غذایی خود داشته باشید و اگر دیابت دارید، باید آن را مدیریت کنید. ممکن است پزشک شما را تحت رژیم غذایی خاصی قرار دهد که سدیم، پروتئین، پتاسیم و فسفات کمتری دارد. این رژیم غذایی به شما کمک می کند زیرا اگر کلیه های شما آسیب ببینند، خارج کردن این مواد مغذی از خون برای آنها سخت تر می شود. رژیم غذایی خاص به این معنی است که کلیه‌های شما مجبور نیستند به سختی کار کنند. همچنین ممکن است محدودیت هایی در مورد میزان آب موجود در غذاهایی که می خورید و میزان نوشیدنی هایتان وجود داشته باشد.

همچنین ممکن است پزشک به شما توصیه کند که مقادیر خاصی از ویتامین ها و مواد معدنی مانند کلسیم و ویتامین D را مصرف کنید. اگر دیابت یا فشار خون بالا دارید، در صورت داشتن یکی یا هر دوی این بیماری ها و همچنین بیماری کلیوی، باید توصیه های رژیم غذایی پزشک خود را دنبال کنید. در مورد دیابت، انتخاب صحیح مواد غذایی مهم است تا سطح قند خون شما در طول روز تحت کنترل بماند و اگر فشار خون بالا دارید، ممکن است برای کنترل آن به یک رژیم غذایی کم نمک نیاز داشته باشید.

 برخی از اشکال بیماری کلیوی قابل درمان هستند. اهداف این درمان ها کاهش علائم، کمک به جلوگیری از بدتر شدن بیماری و کاهش عوارض است. در برخی موارد، درمان شما ممکن است به بازیابی برخی از عملکرد کلیه شما کمک کند. برنامه درمانی که شما و پزشکتان در مورد آن تصمیم خواهید گرفت بستگی به این دارد که چه چیزی باعث بیماری کلیوی شما شده است. در برخی موارد، حتی زمانی که علت بیماری شما کنترل شود، بیماری کلیوی شما ممکن است بهبود نیابد. 

۳. نارسایی انتهایی کلیه (ESRD)، هنگامی که کلیه‌های شما نتوانند به تنهایی از پس دفع مواد زائد برآیند، درمان بیماری نهایی کلیه (ESRD) شروع میشود. این درمان ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

1. دیالیز: زمانی که کلیه ها دیگر نتوانند این کار را انجام دهند، مواد زائد و مایعات اضافی از بدن شما خارج می شود. دو نوع وجود دارد، همودیالیز، که در آن یک دستگاه مواد زائد و مایعات اضافی را از خون شما خارج می کند و دیالیز صفاقی، که شامل قرار دادن یک لوله نازک به نام کاتتر در شکم است، سپس محلولی وارد شکم شما می شود که مواد زائد و مایعات را جذب می کند، پس از مدتی محلول از بدن شما خارج می شود.
2. پیوند کلیه: یک جراح کلیه شما را با یک کلیه سالم از اهدا کننده جایگزین می کند، این اهدا کننده می تواند زنده یا مرده باشد. پس از عمل، شما تا پایان باید عمر دارو مصرف کنید تا مطمئن شوید که بدن کلیه جدید شما را پس نمی زند.

 

پیشگیری از بیماری کلیوی

برای کاهش شانس ابتلا به بیماری کلیوی، در واقع باید روی دو بیماری دیگر تمرکز کنید: دیابت و فشار خون بالا.

این بیماری ها دو تا از بزرگترین تهدیدها برای کلیه شما هستند. بسیاری از افراد دیابت یا فشار خون بالا دارند و آن را نمی دانند. بنابراین اگر مدتی از آخرین معاینه شما گذشته باشد، نیاز است زمانی را برای یک معاینه توسط پزشک را برنامه ریزی کنید. اگر پزشک به شما گفت که به دیابت یا فشار خون (نام دیگری برای فشار خون بالا) مبتلا هستید، برای کنترل آن باید تلاش کنید. این امر کلیه های شما را از فرسودگی اضافی که سطح قند خون یا فشار خون بالا در طول زمان ایجاد می کند در امان می دارد. کارهایی که برای مراقبت از قلب و وزن خود انجام می دهید (مانند رژیم غذایی سالم، سیگار نکشیدن، عدم مصرف الکل، فعال ماندن و مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک) برای کلیه ها نیز مفید است. بنابراین عادات سالم خود را قوی نگه دارید! 

به طور منظم آزمایش بدهید اگر شانس شما برای ابتلا به بیماری کلیوی بیشتر از بقیه است(یعنی اگر دیابت یا فشار خون بالا دارید، یا اگر مشکلات کلیوی در خانواده شما وجود دارد) ممکن است نیاز داشته باشید که آزمایشات منظمی را انجام دهید تا ببینید که کلیه های شما چقدر خوب کار می کنند.

• آزمایش ادرار نشان می دهد که آیا پروتئین، گلوکز (قند) یا خون بیش از حد در ادرار شما وجود دارد یا خیر.
• به طور مرتب  فشار خون بررسی کنید که آیا فشار خون شما بالا است یا خیر.
• آزمایش قند خون ناشتا (پس از چند ساعت نخوردن غذا انجام می شود) قند خون شما را اندازه گیری می کند.
• آزمایش خون دیگری که می تواند برای تعیین دیابت استفاده شود، هموگلوبین A1C است که میانگین سطح قند خون شما را در ۲ تا ۳ ماه گذشته نشان می دهد.
• تست کراتین میزان ضایعات ناشی از فعالیت عضلانی را اندازه گیری می کند. هنگامی که کلیه ها به درستی کار نمی کنند، سطح کراتینین افزایش می یابد.

این آزمایشات از بیماری کلیوی جلوگیری نمی کند. اما اگر زمانی که هنوز در مراحل اولیه است متوجه شوید که مشکلی دارید، می تواند به شما در جلوگیری از نارسایی کلیه کمک کند.

 

سخن آخر

بیماری کلیوی به این معنی است که کلیه های شما آسیب دیده اند و نمی توانند خون را آنطور که باید فیلتر کنند. اگر دیابت یا فشار خون بالا دارید، بیشتر در معرض خطر بیماری کلیوی هستید. اگر نارسایی کلیه را تجربه می کنید، درمان ها شامل پیوند کلیه یا دیالیز است. سایر مشکلات کلیوی شامل آسیب حاد کلیه، کیست کلیه، سنگ کلیه و عفونت کلیه است. در صورت ابتلا به موارد زیر احتمال بیشتری دارد به بیماری کلیوی دچار شوید:

• دیابت
• فشار خون بالا
• بیماری قلبی
• سابقه خانوادگی نارسایی کلیه

شما می توانید با پیشگیری یا مدیریت شرایط سلامتی که باعث آسیب کلیه می شود، مانند دیابت و فشار خون بالا، از کلیه های خود محافظت کنید.

 

این مقاله توسط دانشجویان پزشکی سید مصطفی زمانی و عرفان باروتچی گردآوری و صحت علمی آن مورد تايئد قرار گرفت.