اقدامات لازم در هنگام وقوع تشنج

تشنج تغییراتی در فعالیت الکتریکی مغز است که این تغییرات می تواند علائمی چشمگیر، قابل توجه و یا در موارد دیگر هیچ علائمی ایجاد نکند. علائم تشنج شدید شامل لرزش شدید و از دست دادن کنترل است؛ با این حال، تشنج خفیف نیز می تواند نشانه یک مشکل پزشکی قابل توجه باشد؛ به همین دلیل، شناخت آنها مهم است. از آنجا که برخی از تشنج ها می توانند منجر به آسیب شوند و یا نشانه ای از یک بیماری زمینه ای باشند، در صورت اتفاق، مهم است که به دنبال درمان باشید.

 

انواع تشنج

اتحادیه بین المللی علیه صرع (ILAE) طبقه بندی جدیدی را در سال ۲۰۱۷ معرفی کرد که انواع مختلف تشنج را بهتر توصیف می کند.
در حال حاضر به دو نوع اصلی آن، تشنج کانونی و تشنج جنرال (focal onset seizures and generalized onset seizures) گفته می شود. تشنج کانونی قبلاً به عنوان تشنج جزئی (partial onset seizures) شناخته می شد. این نوع تشنج در یک ناحیه از مغز رخ می دهد. اگر می دانید که تشنج می کنید، به آن تشنج آگاهانه می گویند. اگر از زمان بروز تشنج بی اطلاع باشید، به آن تشنج ناآگاهانه می گویند.

 

تشنج عمومی (جنرال)

این تشنج ها به طور همزمان در دو طرف مغز شروع می شوند. از جمله انواع متداول تر تشنج عمومی، تونیک-کلونیک، غایب و آتونیک است.

‏Tonic-clonic

این موارد به عنوان تشنج های گراند مال نیز شناخته می شوند. "تونیک" به سفت شدن عضلات اشاره دارد. "Clonic" به حرکات تند بازو و پا در هنگام تشنج اشاره دارد. در طی این تشنج ها که ممکن است چند دقیقه طول بکشد، به احتمال زیاد هوشیاری از دست خواهد رفت.

غایب ( Absence )

تشنج های petit-mal نیز نامیده می شوند، این حملات فقط چند ثانیه طول می کشد. آنها می توانند باعث شوند شما مرتباً پلک بزنید یا به جایی خیره شوید. ممکن است افراد دیگر به اشتباه فکر کنند شما خیالبافی می کنید.

آتونیک ( Atonic )

در طی این تشنج ها که به drop attack  نیز معروف است، عضلات شما ناگهان شل می شوند. سر شما ممکن است تلوتلو بخورد و ممکن است کل بدن شما به زمین بیفتد. حملات آتونیک مختصر است و حدود ۱۵ ثانیه طول می کشد.

علائم تشنج

شما می توانید همزمان حملات کانونی و عمومی را تجربه کنید ، یا یکی می تواند قبل از دیگری اتفاق بیفتد. علائم ممکن است از چند ثانیه تا ۱۵ دقیقه در هر قسمت ادامه داشته باشد. بعضی اوقات ، علائمی قبل از تشنج رخ می دهد، که می تواند شامل موارد زیر باشد: احساس ناگهانی ترس یا اضطراب احساس درد در معده، سرگیجه، تغییر در بینایی، حرکت تند بازوها و پاها، یک احساس خارج از بدن بودن و سردرد. 

علائمی هستند که نشان می دهد تشنج در حال انجام است که عبارتند از: از دست دادن هوشیاری و به دنبال آن گیجی، اسپاسم عضلانی، آبریزش غیرقابل کنترل، احساس طعم عجیبی در دهان خود، فشار دادن دندان های خود روی هم فشار و حتی گاز گرفتن زبان خود، حرکات سریع چشم، ایجاد صداهای غیرمعمول، از دست دادن کنترل عملکرد مثانه یا مدفوع و تغییرات ناگهانی خلق و خوی از جمله این موارند.

 

چه چیزی باعث وقوع تشنج میشود؟

هر چیزی که بدن را تحت تأثیر قرار دهد ممکن است مغز را مختل کرده و منجر به تشنج شود.

برخی از نمونه ها عبارتند از: 

• ترک الکل 
• عفونت مغزی، مانند مننژیت
• آسیب مغزی هنگام زایمان 
• نقص مغزی موجود در بدو تولد 
• خفگی 
• مصرف مواد مخدر 
• ترک دارو 
• عدم تعادل الکترولیت های بدن 
• شوک الکتریکی 
• صرع 
• فشار خون بسیار بالا 
• تب 
• ضربه به سر 
• نارسایی کلیه یا کبد 
• سطح پایین گلوکز خون 
• سکته مغزی
• تومور مغزی 
• ناهنجاری عروقی در مغز

 

تشنج می تواند ارثی باشد. اگر شما یا کسی در خانواده خود سابقه تشنج دارید، پزشک خود را حتما مطلع کنید.در برخی موارد، به ویژه در

کودکان خردسال، ممکن است علت تشنج ناشناخته باشد.

 

آیا تشنج درمان دارد؟

درمان تشنج به علت وجودآورنده آن بستگی دارد. با درمان علت تشنج، ممکن است بتوان از بروز تشنج در آینده جلوگیری کرد.

درمان تشنج ناشی از صرع شامل موارد زیر است: 

• داروها 
• جراحی برای اصلاح ناهنجاری های مغز 
• تحریک عصب 
• رژیم غذایی خاص ، معروف به یک رژیم کتوژنیک 

با درمان منظم، می توانید علائم تشنج را کاهش یا متوقف کنید.

در ادامه به تفصیل در ارتباط با هرکدام از روشهای درمانی بحث خواهد شد.

 

عمل جراحی

برای برخی از افراد مبتلا به صرع، جراحی برای برداشتن بخشی از مغز که باعث تشنج می شود، می تواند کمک کند. اگر تشنج شما از ناحیه کوچکی از مغز ناشی می شود که عملکردهای حیاتی مانند گفتار، بینایی، شنوایی یا تحرک را کنترل نمی کند، جراحی می تواند یک گزینه باشد. بسیاری از افرادی که تحت عمل جراحی قرار می گیرند، همچنان برای مدیریت تشنج به مصرف دارو نیاز دارند. ممکن است بتوانید دوز خود را کاهش دهید و به دفعات کمتر دارو مصرف کنید. این احتمال وجود دارد که جراحی مغز باعث اختلال در خلق و خو و حافظه شما شود.

تحریک عصب واگ 

یکی دیگر از روش های درمانی صرع تحریک عصب واگ (VNS) است که در آن وسیله ای شبیه ضربان ساز در زیر پوست قفسه سینه کاشته می شود. این دستگاه  انبوهی از تحریکات را از طریق عصب واگ به مغز می فرستد.  VNS  امکان کاهش حملات تا ۴۰ درصد را دارد. مشابه شرایط بعد از جراحی، اکثر افرادی که از VNS استفاده می کنند هنوز نیاز به مصرف دارو دارند اما با دوز کمتر. عوارض جانبی شایع VNS شامل درد گلو و مشکلات تنفسی است. 

رژیم کتوژنیک 

برای افراد خاص مبتلا به صرع ، تغییر در رژیم غذایی می تواند به کاهش دفعات تشنج کمک کند. رژیم کتوژنیک باعث می شود بدن شما با تجزیه چربی ها و نه کربوهیدرات ها ، انرژی ایجاد کند. این رژیم به طور معمول شامل خوردن سه یا چهار گرم چربی برای هر گرم کربوهیدرات است، به این معنی که حدود ۹۰ درصد کالری روزانه شما از چربی تأمین می شود. این خطر وجود دارد که اتخاذ این رژیم منجر به سوتغذیه شود. همچنین می تواند باعث مشکلات دیگری مانند یبوست و سنگ کلیه شود. مهم است که قبل از امتحان این رژیم با پزشک خود صحبت کنید.

چگونه یک حمله تشنج را مدریت کنیم؟

برای جلوگیری از صدمه احتمالی ، اطراف فردی را که دچار تشنج است پاک کنید. در صورت امکان آنها را به کنار خوابانده و بالشتکی زیر سر آنها را بگذارید. با آن شخص همراه باشید و در صورت مشاهده  هر یک از موارد زیر با اورژانس تماس بگیرید:

• تشنجی بیش از سه دقیقه طول بکشد
• پس از تشنج از خواب هوشیار نشوند 
• تشنج های مکرر
• تشنج در کسی که باردار است 
• تشنج در کسی رخ دهد که هرگز تشنج نکرده است

مهم است که آرامش خود را حفظ کنید. در حالی که هیچ راهی برای جلوگیری از تشنج وجود ندارد، اما می توانید کمک کننده باشید.

آنچه آکادمی عصب شناسی آمریکا توصیه می کند به این صورت است:

به محض اینکه متوجه علائم تشنج شدید، زمان را یادداشت کنید. بیشتر تشنج ها بین یک تا دو دقیقه طول می کشد. اگر فرد مبتلا به صرع است و تشنج بیش از سه دقیقه طول کشید، با اورژانس تماس بگیرید. اگر فرد تشنج ایستاده است، می توانید با در آغوش گرفتن وی و یا هدایت آرام او به زمین، از سقوط وی یا صدمه دیدن جلوگیری کنید. اطمینان حاصل کنید که آنها از مبلمان یا اشیا دیگری که ممکن است روی آنها بیفتد یا آسیب ببینند دور باشند. اگر فردی که تشنج دارد روی زمین است، سر او را به پهلو بچرخوانید تا بزاق یا استفراغ وی مانع تنفسش نشود. چیزی در دهان فرد نگذارید. سعی نکنید آنها را نگه دارید.

 

بعد از تشنج چه باید کرد؟

پس از پایان تشنج، در اینجا آنچه باید انجام دهید را بازگو میکنیم: فرد را از نظر جراحات بررسی کنید. اگر در هنگام تشنج نتوانستید فرد را به پهلو خود برگردانید، وقتی که تشنج تمام شد این کار را انجام دهید. اگر مشکلی در تنفس دارند با انگشت خود دهانشان را از بزاقیا استفراغ پاک کنید و هر نوع لباس سفتی را که در اطراف گردن و مچ آنها است شل کنید. با آنها بمانید تا کاملا بیدار و هوشیار شوند. یک منطقه امن و راحت برای استراحت در اختیار آنها قرار دهید. تا زمانی که کاملاً از محیط اطراف خود آگاه نشدند، به آنها چیزی برای خوردن و نوشیدن پیشنهاد نکنید. از آنها بپرسید کجا هستند و چه روزی است؟ ممکن است چندین دقیقه طول بکشد تا کاملاً هوشیار باشید و بتوانید به سوالات شما پاسخ دهند.

 

منابع: 
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov
https://www.healthline.com/health/seizures

مطالب این مقاله توسط سید مصطفی زمانی و عرفان باروتچی، دانشجویان پزشکی، گردآوری و صحت علمی آن بررسی شده است.