اقدامات اولیه در هنگام خفگی
خفگی هنگاهی اتفاق می‌افتد که یک جسم خارجی در گلو یا مجاری تنفسی گیر کند و جریان هوا مسدود و یا دشوار شود. در بزرگسالان عموماً یک تکه غذا عامل خفگی است. کودکان اما اجسام کوچک را نیز ممکن است ببلعند. از آنجایی که خفگی موجب کاهش اکسیژن رسانی به مغز می‌شود، نیاز به اجرای کمک های اولیه در اسرع وقت است.
نشانه های خفگی
هرجای دنیا که باشید نشانه اصلی تشخیص خفگی، دستانی هستند که به دور گلو حلقه شده‌اند. پس اگر فردی را مشابه تصویر زیر می‌بینید احتمال دارد چیزی در گلویش گیر کرده باشد. اگر شک به خفگی دارید و فرد به شما جواب نمی‌دهد به دنبال نشانه های زیر باشید:
- ناتوانی در تکلم و صحبت
- سختی در تنفس
- تنفس با صدای بلند
- سرفه (که می‌تواند آرام یا پرقدرت باشد)
- تغییر رنگ پوست، لب و ناخن ها به سمت آبی
- پوستی که ابتدا سرخ و سپس به سمت رنگ پریدگی و آبی شدن پیش میرود
- عدم هوشیاری
اگر فرد می‌تواند با قدرت سرفه کند باید به اینکار ادامه دهد. اگر فرد در حال خفگی است و نمی‌تواند صحبت و گریه کند یا بخندد، برای کمک های اولیه هنگام خفگی رویکرد «5 ضربه به پشت – 5 فشار شکمی» پیشنهاد می‌شود.
نحوه انجام کمک های اولیه « ۵ ضربه به پشت – ۵ فشار شکمی » به هنگام خفگی
- ۵ ضربه به پشت: در کنار و پشت فردی که در حال خفگی است بایستید. برای کودکان می‌توانید روی زانوهایتان و پشت کودک قرار بگیرید. یک دستتان را برای حمایت جلو و روی قفسه سینه فرد قرار دهید. فرد در حال خفگی را از کمر خم کنید تا تا تنه فرد تقریباً موازی با زمین شود. با پاشنه دست (کف دست در مجاورت شست که در شکل نشان داده شده است) ۵ بار بین دو شانه ی فرد در حال خفگی، ضربه بزنید.
- ۵ فشار شکمی بدهید (مانور هایملیخ): نحوه اجرای این مانور را کمی جلوتر توضیح می‌دهیم.
- تکرار کنید: تا زمانی که انسداد مجاری تنفسی و خفگی برطرف شود متناوباً ضربه به پشت و فشار شکمی را انجام داده و تکرار کنید.
نکته: به فردی که صاف ایستاده ضربه به پشت نزنید چراکه جاذبه ممکن است باعث پایین‌تر رفتن جسم داخل مجاری تنفسی شود. در هنگام کمک های اولیه فرد باید رو به جلو خم شده باشد.
نکته: اگر از نحوه انجام ضربه به پشت آگاه نیستید می‌توانید فقط مانور هایملیخ(فشار شکمی) را اجرا کنید.
انجام فشار شکمی (مانور هایملیخ) بر روی فرد دیگر
مطابق دستورات زیر عمل نمایید:
- پشت فرد بایستید. برای تعادل یکی از پاهایتان را کمی جلوتر قرار دهید. دستانتان را به دور کمر فرد حلقه کنید.
- یک دست خود را مشت کنید و آن را کمی بالاتر از محل ناف فرد قرار دهید.
- با دست دیگر، مشت خود را بگیرید. محکم به داخل شکم و به سمت بالا فشار دهید (مانند اینکه می‌خواهید یک نفر را از پشت بلند کنید).
- بین ۶ تا ۱۰ فشار شکمی دهید تا انسداد مجاری تنفسی برطرف شود.
نکته: اگر یک کودک یا بچه در حال خفگی است، پشت بچه روی زانوهایتان بنشینید.
اگر شما تنها نجات دهنده هستید، ضربه به پشت و فشار شکمی را قبل از تماس با اورژانس ۱۱۵ شروع کنید. اگر فرد دیگری در دسترس است، در هنگامی که شما در حال انجام کمک های اولیه هستید از آن بخواهید به دنبال کمک باشد و با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرد.
اگر فرد هوشیاری خود را از دست داد، احیای قلبی ریوی استاندارد (CPR) یعنی ماساژ قلبی و تنفس مصنوعی را اجرا کنید.
در مقاله اقدامات اولیه سکته قلبی به راهنمای انجام CPR (احیای قلبی ریوی) پرداخته‌ایم که می‌توانید برای اطلاعات بیشتر سر بزنید.
انجام فشار شکمی (مانور هایملیخ) بر روی خودتان
مطابق دستورات زیر عمل نمایید:
ابتدا، اگر شما تنها و در حال خفگی هستید بلافاصله با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.
سپس، اگرچه که شما نمی‌توانید به پشت خود ضربه بزنید اما می‌توانید فشار شکمی (مانور هایملیخ) را بر روی خودتان برای رفع انسداد مجاری تنفسی مطابق ذیل اجرا کنید.
- یک مشتتان را کمی بالاتر از محل ناف خود قرار دهید.
- با دست دیگر، مشت خود را بگیرید و بر روی یک سطح سفت مثل اپن آشپزخانه، میز یا صندلی تکیه دهید.
- مشت خود را محکم به سمت داخل شکم و بالا فشار دهید.
باز کردن راه هوایی خانم حامله یا فرد چاق
مطابق دستورات زیر عمل کنید:
- دستانتان را کمی بالاتر از حالت مانور نرمال و عادی قرار دهید. تقریباً در زیر استخوان جناغ سینه و بالای محل اتصال دنده های تحتانی مکان مناسبی است.
- مانند مانور هایملیخ ادامه دهید، محکم به داخل سینه فشار دهید و سریع دستانتان را به سمت بالا بکشید.
- تکرار کنید تا زمانیکه غذا یا جسمی که در مجاری تنفسی گیر کرده در بیاید.
- اگر فرد هشیاری اش را از دست داد و بیهوش شد مطابق گام‌های بعد اقدام کنید.
باز کردن راه هوایی کسی که هشیاری اش را از دست داده (فرد بیهوش شده)
مطابق دستورات زیر عمل کنید:
- شخص را در حالت خوابیده به پشت بر روی زمین و دست‌ها در کنار بدن قرار دهید.
- راه تنفسی را باز کنید. اگر جسم را ته حلق یا بالای گلو می‌بینید، با انگشت خود سعی کنید عامل انسداد مجاری را در بیاورید.
- احیای قلبی ریوی (CPR) را درصورتی آغاز کنید که جسم در راه تنفسی باقی مانده بود و فرد بعد از اقدامات فوق به شما پاسخی نمیداد. ماساژ قلبی که در احیای قلبی ریوی انجام می‌شود ممکن است به رفع انسداد مجاری کمک کند. حتماً در فواصل معین دهان فرد را چک کنید شاید جسم خارجی را ببینید.
نکته: اگر جسمی را نمی‌بینید سعی نکنید که با انگشت راه تنفسی را باز کنید!
نکته: حواستان باشد که جسم یا غذا را بیشتر به داخل فشار ندهید! به خصوص در کودکان که این اتفاق در آنها محتمل‌تر است!
باز کردن راه هوایی نوزاد کوچکتر از یک سال
مطابق دستورات زیر عمل کنید:
- یک موقعیت نشسته را در نظر بگیرید و نوزاد در حالتی که صورتش رو به زمین است بر روی ساعدتان(که بر ران تکیه داده) نگه دارید. سر و گردن نوزاد را با دست خود به طوریکه سر نوزاد پایین‌تر از تنه‌اش است نگه دارید (مطابق شکل).
- با پاشنه دستتان(کف دست در مجاورت انگشت شست) با ملایمت اما قوی، ۵ بار به وسط کمر نوزاد ضربه بزنید. جاذبه و ضربه به پشت باید جسم گیر کرده در مجاری هوایی را آزاد کند.
- نوزاد را بر روی ساعد(که بر روی پایتان تکیه دارد) به صورت سر بالا بگیرید به طوری که سر او پایین‌تر از تنه‌اش باشد (شکل سمت راست). اگر نوزاد نفس نمی‌کشد با کمک دو انگشت که بر وسط استخوان جناغ سینه نوزاد قرار می‌گیرند، ۵ بار فشار دهید. با هر فشار، سینه باید حدود ۴ سانتی متر فرو رود و سپس به آن فرصت بازگشت داده شود و سپس تکرار شود.
- اگر تنفس دوباره آغاز نشد ضربه به پشت و فشار قفسه سینه را متناوباً تکرار کنید و درخواست کمک اورژانسی کنید.
- اگر راه هوایی نوزاد باز شد اما نوزاد باز نفس نمی‌کشید. احیای قلبی ریوی (CPR) را آغاز کنید.
نکته: حواستان باشد که انگشتانتان را رو به عقب بگیرید تا به سر نوزاد ضربه نزنید.
نکته: اگر کودک بیش از یک سال سن دارد و هشیار است، فقط فشار شکمی دهید. مواظب باشید با فشار بیش از حد، منجر به آسیب دنده ها و اندام های داخلی بدن نشوید.
نکته: برای آمادگی کامل در این گونه شرایط، مانور هایملیخ (فشار شکمی) و احیای قلبی ریوی (CPR) را در مراکز آموزشی معتبر مثل جمعیت هلال احمر یا مراکز دانشگاهی بیاموزید.
منابع:
مطالب علمی این مقاله توسط عرفان زمانی، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران بررسی و مرور شده است.