انواع سر سوزن ها و سرنگ ها

هر روش تزريقی براي نوع بافتی كه دارو در آن تزریق می شود یک روش خاص است. اینکه چقدر از آن دارو جذب می شود به نوع آن بافت مربوط است. یکی از روش های تزریق دارویی، استفاده از سرنگ است. دارو در پیستون سرنگ قرار می گیرد و توسط سر سوزن وارد بافت می شود. سرنگ ها بر اساس حجم، نوع سرنگ، نوع سر سرنگ و اجزای تشکیل دهنده ی آن انواع مختلفی دارند. 

 

سرنگ چیست؟

کلمه ی سرنگ از کلمه یونانی به نام syrinx به معنای لوله یا تیوب گرفته شده است و در ﻓﺎرسی ﺑﻪ ﻫﻤﺎنﻛﻠﻤﻪ ﺳﺮﻧﮓ ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه است.

ﺳﺮﻧﮓ از یک ﻟﻮﻟﻪ ی اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ در داﺧﻞ آن یک ﭘﻴﺴﺘﻮن ﻗﺮار دارد و ﺑﺎ ﻋﻘﺐ ﻛﺸﻴﺪن اﻳﻦ ﭘﻴﺴﺘﻮن ﻣﺎﻳﻊ، ﮔﺎز ﻳﺎ ﻫﻮا وارد ﻟﻮﻟﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪای ﺷﺪه و ﺑﺎ ﺟﻠﻮ راﻧﺪن آن از ﻫﻤﺎن ﻣﺤﻞ ورودش ﺧﺎرج میﺷﻮد. اﻟﺒﺘﻪ ﻻزم ﺑﻪ ذﻛﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﺰرﻳﻖ ﻫﻮا ﺑﻪ داﺧﻞ رگ ها ﺑﺴﻴﺎر ﺧﻄﺮﻧﺎک است و می تواند ﺑـﺎ اﻳﺠﺎد آﻣﺒﻮلی هوا ﻣﻮﺟﺐ ﻣﺮگ شود. اوﻟﻴﻦ ﺳﺮﻧﮓ در ﻗﺮن اول ﻣﻴﻼدی در زﻣﺎن ﺑﺎﺳﺘﺎن ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﻛﺎﻣﻼ اﺑﺘﺪایی ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪ که بعد از آن توسط دانشمندان ساختارش تکامل یافته و به شکل امروزی درآمده است.

ﺳﺮﻧﮓ از ﻳﻚ ﺑﺪﻧﻪ اﺳﺘﻮاﻧﻪاي ﺷﻜﻞ از ﺟﻨﺲ پلاستیک ﻳﺎ ﺷﻴﺸﻪ ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﺑﺮروي آن ﻣﺪرج ﺷﺪه و ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻳﻊ درون آن را ﺑﺮﺣﺴﺐ سی سی ﺷﻔﺎف و ﻳﺎ میلی لیتر ﻧﺸﺎن می دهد. ﺑﺪﻧﻪ ی سرنگ ﻛﺎﻣﻼ بی رﻧﮓ است که بتوانیم محتوای داﺧﻞ ﺳﺮﻧﮓ را ﺑﻪ راحتی ﻣﺸﺎهده کنیم. ﺳﺮﻧﮓ هایی از ﺟﻨﺲ ﺷﻴﺸﻪ ﻛﻪ در ﻗﺪﻳﻢ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺳﺎﺧﺘﻪ می شد ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﺮﻳﻞﻛﺮدن و دوﺑﺎره اﺳـﺘﻔﺎده کردن ﺑﻮدند ولی در ﺣﺎل ﺣﺎﺿﺮ ﺳﺮﻧﮓ ها از ﺟـﻨﺲ پلاستیک و یک ﺑﺎر ﻣﺼﺮف هستند.

پیشنهاد ویژه: جهت خرید انواع سرنگ و سرسوزن ها با قیمت استثنایی اینجا کلیک کنید!

اجزای هر سرنگ 

ﻗﺴﻤﺖ اصلی ﺳﺮﻧﮓ، اﺳﺘﻮاﻧﻪ ﻳﺎ ﻣﺨﺰن ﺳﺮﻧﮓ می باشد ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻌﺎت تزریقی در آن ﻗﺮار می گیرند. در داﺧﻞ اﻳﻦ ﺑﺪﻧﻪ ی اﺳﺘﻮاﻧﻪ ای، یک ﭘﻴﺴﺘﻮن ﻳﺎ در اصطلاح Plunger ﻗﺮار دارد ﻛﻪ ﺑﻪ راحتی به داﺧﻞ یا ﺧﺎرج می رود. در ﺳﺮ اﻳﻦ ﭘﻴﺴﺘﻮن یک قطعه از ﺟﻨﺲ لاستیک ﻗﺮار داده شده ﻛﻪ ﻛﺎﻣﻼ ﻧﻔﻮذ ﻧﺎﭘﺬﻳﺮ است. این قطعه با ﺑﺪﻧﻪ استوانه ای ﺳﺮﻧﮓ در ﺗﻤﺎس ﺑﻮده از نشتی مایع به هنگام انجام تزریق جلوگیری می کند.

قسمت خروجی  سرنگ hub ﺳﺮﻧﮓ نام دارد ﻛﻪ به آن ﺳﺮﺳﻮزن متصل می شود. اﻳﻦ ﻗﺴﻤﺖ خروجی امکان دارد ﺑﻪ دو صورت ﺑﺎﺷﺪ:

1. Luer-Slip ﻳﺎ ﺳﺎده : اولین نوع ﻛﻪ نوک آن ﺑﺎ ﻓﺸﺎر درون ﺳﺮﺳﻮزن می رود و ﺑﻪ آسانی نیز از آن ﺧﺎرج ﻣﻲﺷﻮد.
2. Luer- Lock : حالت دوم است که در اﻳﻦ صورت ﺳﺮ ﺳﺮﻧﮓ به شکل پیچی بوده و ﺳﺮﺳﻮزن ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻪ درون سرسرنگ ﺑﭽﺮﺧﺪ تا به طور کامل محکم شود و ﺳﺮ ﺳﻮزن ﻓﻘـﻂ ﺑﺎ چرخش ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮓ وﺻﻞ شده ﻳﺎ ﺟﺪا می شود و اﺣﺘﻤﺎل ﺟﺪا ﺷﺪن ﺳﺮ ﺳﻮزن زمانی که ﺗﺰرﻳﻖ انجام می شود، وﺟﻮد ﻧﺪارد.

 

 

انواع سرنگ ها از نظر حجم

واحد حجم در سرنگ ها سی سی می باشد. این حجم ها شامل 0.5، 1، 1.5، 2، 2.5، 5، 20، 30 و 50 می باشند. البته استفاده از ظرفیت های بالای 5 سی سی متداول نیست. هر حجم برای  انجام تزریق خاصی بهتر و مناسب می باشد. سرنگ هایی که حجم 2 تا 3 میلی لیتری دارند برای تزریق های زیر پوستی و عضلانی مناسب هستند و سرنگ های بزرگ تر باعث آزار و ناراحتی فرد می شوند.

سرنگ انسولین کوچکترین واحد را در بین سرنگ ها دارد که یک سی سی می باشد و روی آن برحسب 1/0 سی سی مدرج شده است. ﺳﺮنگ های ﺑﺰرﮔﺘﺮ ﺗﺎ ﺣﺠﻢ 100 سی سی هم ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻛﺎرﺑﺮد های مختلفی دارند. ﺳﺮﻧﮓ ﺳﺮ موشکی ﻳﺎ ﺳﺮﻧﮓ موشکی ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺗﻐﺬﻳﻪ کردن از راه ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻌﺪه ﻳﺎ شستشوی ﻣﺜﺎﻧﻪ از طریق ﺳﻮﻧﺪ فولی و خروج ﻣﺎﻳﻌﺎت از ﺑﺪن اﺳﺘﻔﺎده می ﺷﻮد ﻗﻄﺮ ﺳﺮﺳﺮﻧﮓ زﻳﺎد ﺑﻮده و اﻳﻦ ﻛﺎر به آسانی ﻗﺎﺑﻞ اﻧﺠﺎم اﺳﺖ.

همچنین بخوانید: چند نوع ترزیق داریم و به چه شکل انجام می شوند؟

سرنگ ها  عموما به دو دسته ی سرنگ های معمولی و سرنگ های خاص تقسیم بندی می شوند. سرنگ های معمولی را می توان چندین بار استفاده کرد. امروزه با پیشرفت علم و تکنولوژی استفاده از این سرنگ ها معمول نیست چون استفاده ی مجدد از سرنگ و سرسوزن ها بطور غیر بهداشتی باعث انتقال انواع بیماری ها، به ویژه بیماری های خطرناکی مثل هپاتیت و ایدز می شوند. امروزه در بیشتر بیمارستان ها از سرنگ های پلاستیکی یک بار مصرف استفاده می شود تا خطرات ناشی از استفاده مجدد از سرنگ ها کاهش یابد. این نوع قیمت پایین تری نیز نسبت به نوع شیشه ای دارند، نوع شیشه ای باید قبل از مصرف استریل شود و هزینه بالایی دارد. نوع دیگری نیز سرنگ های فلزی می باشند که جهت شست و شوی گوش از آن استفاده می شود.

انواع سرنگ‌ های هیپودرمیک (Hypodermic) 2.5 تا 3 میلی لیتری به طور معمول به صورت بسته بندی با سوزن متصل به آن وجود دارند برخی وقت ها ممکن است بر حسب نیاز شماره سوزن را تغییر دهیم. سرنگ‌های هیپودرمیک دو نوع مقیاس اندازه گیری را در طول سرنگ دارند. یکی از این مقیاس‌ها بر اساس «minims» و دیگری بر اساس میلی لیتر است. هر میلی لیتر نیز به ده قسمت تقسیم می‌شود.

 

انواع سر سرنگ ها

سرنگ ها براساس نوع سرشان به ۴ دسته تقسیم بندی می شوند:

• سرپیچ دار
• اسلیپ با شیب ۶ درصد
• خارج از مرکز
• کاتتری

از این ۴ دسته، نوع سرپیچ دار و اسلیپ پرکاربرد ترین نوع هستند.

 

سرسوزن

سرسوزن ﻛﻪ در زبان انگلیسی ﺑﻪ آن Hypodermic needle گفته می شود، یک ﺳﻮزن توخالی بوده ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮓ اتصال می یابد و ﺑﻪ کمک آن می توان ﺗﺰرﻳﻖ ﺑﻪ بافت های ﺑﺪن را اﻧﺠﺎم داد و ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻌﺎت و ﺧﻮن را از ﺑﺎﻓﺖ های ﺑﺪن ﺑﻪ بیرون ﻛﺸﻴﺪ. ﺳﺮﺳﻮزن دو ﻗﺴﻤﺖ پلاستیکی و فلزی دارد که ﻗﺴﻤﺖ پلاستیکی ﺑﻪ ﺳﺮﻧﮓ ﻣﺘﺼﻞ می شود و ﻗﺴﻤﺖ فلزی از ﺟﻨﺲ اﺳﺘﻴﻞ ﻏﻴﺮﻗﺎﺑﻞ زﻧﮓ زدن و ﺗﻮخالی می باشد. نوک ﺳﺮﺳﻮزن را اﺻﻄﻼﺣﺎ bevel ﺳﺮﺳﻮزن می گویند ﻛﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻴﺰ و ﺑﺮﻧﺪه ﺑﺎﺷﺪ و از ﭘﻮﺳﺖ ﻋﺒﻮر ﻛﻨﺪ و وارد  ﺑﺪن ﺷﻮد. نوک ﺳﺮﺳﻮزن ﺑﻪ ﺳﻪ ﺷﻜﻞ نوک تیز ﺑﻠﻨﺪ، نوک تیز کوتاه ، نوک تیز غیرتیز ﺳﺎﺧﺘﻪ می شود. بعضی از سرسوزن ها، از فولاد جراحی ساخته شده و بعضی از کاتترهای سیاهرگی از جنس پلاستیک می باشند.

طول سرسوزن بر اساس قطر داخلی آن از کوتاه تا بلند ساخته می شود. برای انتخاب نوع سرسوزن قطر سرسوزن بسیار حائز اهمیت است. متداول ترین سایز، شماره ۲۱ می باشد که برای تزریقات استفاده می شود. سایز ۱۶ و ۱۷ هم برای تزریق خون استفاده می شوند. براي تزريقات عضلانی از سوزن های شماره ۲۰ تا ۲۳ استفاده می شود كه آن هم بستگی به غلظت ماده ی تزریقی دارد. انجام تزريقات زير جلدي نیاز به سوزن هایی با قطر کمتری دارند و براي انجام تزريق داخل جلدی سوزن ریزتری مانند سوزن شماره ۱۶ نیاز است.

سرسوزن های دیگری به نام blunt tip  با نوک کند وجود دارد که برای چسبکاری یا  زدن لوبریکانت استفاده می شود.

هر سوزن شامل سه قسمت می باشد:

1. قسمتی که سرنگ به سوزن متصل می شود و hub نام دارد.
2. تنه ی سوزن یا  shaft
3. نوک سوزن یا  bevel

هر سوزن دارای سه ویژگی مشخص می باشد:

1.  نوک تیز سوزن
2. طول تنه ی سوزن
3.  شماره ی سوزن يا قطر آن

 

سوزن های با نوک تیز كوتاه تر، برای انجام تزريقات سیاهرگی مناسب هستند. سوزن های با نوک تیز بلندتر، تيزتر هستند كه در انجام تزريقات زير جلدی و عضلانی براي بیمار ناراحتی كمتر و آزار کمتری ايجاد می کنند. بيشتر سوزن هایی كه استفاده می شوند، دارای طول 1.5 اينچ می باشد. بر اساس اندازه و وزن مريض و نوع بافتی كه تزريق مايع بايد در آن انجام شود نوع سوزن را انتخاب می شود.

در کودکان و افراد با وزن کم از سوزن های كوتاه تر استفاده می شود. از سوزن های بلندتر به طور معمول 1 الی 1.5 اینچ برای تزريقات عضلانی و از سوزن های كوتاه تر، به طور معمول برای انجام تزريقات زير جلدی استفاده می کنند. انتخاب نوع سوزن بر حسب قطر با شماره سوزن، غلظت مایعی كه قرار است از طریق سرنگ تزريق شود بستگی دارد.

یک سوزن با شماره 16 تا برای تزريق خون و فرآورده های آن مناسب می باشد. سوزن درشت در انجام تزريق خون و فرآورده های خونی به این دلیل است كه صدمه ی کمتری به گلبول های قرمز می رسد.

 

حرف آخر

با توجه به مطالب ذکر شده چون سرنگ و سرسوزن یکی از راه های تزریق مواد دارویی می باشند، توجه به نوع آن ها و نحوه استفاده از آن ها و انتخاب سرنگ و سرسوزن مناسب بسته به داروی مورد نیاز مهم است تا بتوانیم درمان را بهتر انجام دهیم.

در صورتی که قصد خرید انواع سرسوزن یا سرنگ ها را دارید، از طریق راه ارتباطی با فروشگاه تجهیزات پزشکی مدینیوم در تماس باشید.   

09914860636 (واتساپ و تماس 24 ساعته)

 

منابع:

مطالب این مقاله توسط عرفان باروتچی و سید مصطفی زمانی، دانشجویان پزشکی، گردآوری و صحت علمی آن بررسی شده است.