بیماری ام اس یا Multiple Sclerosis چیست؟

مالتیپل اسکلروزیس یا ام اس (MS)، یک بیماری طولانی مدت است که می تواند بر مغز، نخاع و اعصاب اپتیک چشم تاثیر بگذارد و مشکلاتی در بینایی، تعادل، کنترل عضلات و سایر اعمال پایه بدن ایجاد کند. 
معمولاً در افرادی که به این بیماری مبتلا هستند، تاثیرات مختلفی مشاهده می شوند. برخی افراد نشانه های خفیفی داشته و به درمان نیازی ندارند؛ سایر افراد در جابجا شدن و انجام فعالیت های روزمره با مشکلاتی مواجه می شوند. 
ام اس زمانی اتفاق می افتد که سیستم ایمنی شما به ماده ای از جنس چربی به نام میِلین که دور رشته های عصبی می پیچد و از آن ها محافظت می کند، حمله کند. بدون این لایه خارجی، اعصاب شما آسیب می بینند و ممکن است بافت اسکار (جای زخم) ایجاد شود. 

 

آسیب به این معنی است که مغز شما نمی تواند در بدن به درستی سیگنال (پیام) ارسال کند. اعصاب نیز آنطور که باید، به حرکت و احساس شما کمکی نمی کنند. در نتیجه ممکن است علائمی همچون موارد زیر را داشته باشید:

• مشکل در راه رفتن
• احساس خستگی
• ضعف عضلانی یا اسپاسم
• تاریِ دید یا دوبینی
• بی حسی یا خواب رفتن اندام
• مشکلات جنسی
• کنترل ضعیف بر مثانه و روده
• درد
• افسردگی
• مشکلات تمرکز و یادآوری

معمولاً اولین علائم بین سن 20 تا 40 سالگی آغاز می شوند. اغلب افراد مبتلا به ام اس، زمانی که شرایط به طور قابل توجهی بدتر می شود، دچار حملاتی به نام ریلَپس می شوند. معمولاً پس از این حملات و با بهبودی علائم، شاهد دوره های ریکاوری هستیم. این بیماری در سایر افراد با گذشت زمان بدتر می شود.

در سال های اخیر، دانشمندان روش های درمانی جدید زیادی یافته اند که اغلب می توانند به جلوگیری از حملات کمک کرده و تأثیرات بیماری را کند کنند.

 

 

علت بروز بیماری ام اس (MS) چیست؟

پزشکان دقیقاً نمی دانند که چه چیزی باعث ام اس (MS) می شود؛ اما موارد زیادی وجود دارند که به نظر می رسد احتمال وقوع این بیماری را بالا می برند. افرادی با ژن های خاص ممکن است شانس بیش تری برای ابتلا به این بیماری داشته باشند. سیگار کشیدن نیز می تواند خطر ابتلا را افزایش دهد. 

ممکن است برخی افراد پس از یک عفونت ویروسی مثل ویروس اِپشتین-بار (EBV) یا هرپس ویروسِ انسانیِ تیپ ۶ – که کارکرد عادی سیستم ایمنی را متوقف می کند – دچار MS شوند. عفونت می تواند باعث بروز بیماری و حملات شود. دانشمندان در حال بررسی ارتباط بین ویروس ها و ام اس هستند؛ اما هنوز پاسخ مشخصی ندارند.

برخی مطالعات توصیه می کنند که ویتامین D - که می توانید آن را از نور آفتاب بگیرید – می تواند سیستم ایمنی را تقویت کرده و از شما در برابر MS محافظت کند. به نظر می آید بعضی از افرادی که احتمال بیش تری برای ابتلا به این بیماری دارند، پس از نقل مکان به مناطق آفتابی تر، خطر ابتلای خود را کاهش می دهند. 

راه های تشخیص ام اس

با توجه به شباهت علائم MS با بسیاری از سایر اختلالات عصبی، تشخیص این بیماری می تواند سخت باشد. اگر پزشک شما گمان کند که به MS مبتلا هستید، از شما می خواهد که به پزشک متخصص مغز و اعصاب (نورولوژیست) مراجعه کنید. نورولوژیست درباره سوابق پزشکیتان از شما سوال می کند و نشانه های کلیدی آسیب عصبی در مغز، نخاع و اعصاب اپتیک را بررسی می کند. 

هیچ تست واحدی برای اثبات MS وجود ندارد و پزشک از چندین تست مختلف برای بررسی وضعیت شما استفاده می کند. این تست ها می توانند شامل موارد زیر باشند:

• آزمایش خون برای رد کردن بیماری هایی با علائم مشابه؛ مثل بیماری لایم و ایدز
• چک کردن تعادل، هماهنگی، بینایی و سایر عملکردها برای بررسی کارکرد مناسب اعصاب
• آزمایشی که تصاویر دقیقی از ساختارهای داخل بدن ثبت می کند؛ یعنی MRI
• تجزیه و تحلیل مایعی که از مغز و نخاع محافظت می کند؛ یعنی مایع مغزی-نخاعی (CSF). افراد مبتلا به MS معمولاً پروتئین های خاصی در مایع مغزی-نخاعی دارند.
• آزمایش هایی به نام پتانسیل های برانگیخته که فعالیت الکتریکی مغز را اندازه گیری می کند. 
• OCT (توموگرافی انسجام نوری) که برای تشخیص تغییرات در شبکیه انجام می شود. این تغییرات می توانند هشداردهنده آتروفی مغز باشند. 

 

راه های درمان بیماری ام اس

هم اکنون درمانی برای ام اس (MS) وجود ندارد؛ اما برخی اقدامات می توانند حس و حال شما را تقویت کرده و عملکرد بدنتان را در سطح خوبی حفظ کنند. 

همچنین پزشک شما می تواند داروهایی تجویز کند که روند بیماری را کند می کنند، از حملات جلوگیری کرده یا آنها را درمان می کنند، علائم را تسکین می دهند یا به شما کمک می کنند که استرس ناشی از بیماری را کنترل کنید. 

داروهایی که می توانند سرعت MS را کم کنند یا به آسیب عصبی کمک کنند عبارتند از:

• اینترفرونِ بتا (آوونکس، بتاسرون و رِبیف)
• کلادریبین (ماونکلاد)
• دالفامپریدین (آمپیرا)
• دی متیل فومارات (تکفیدرا)
• گلاتیرامر (کوپاکسون)
• میتوکسانترون (نوانترون)
• ناتالیزوماب (تیسابری)
• اُکرلی زوماب (اُکرووس)
• اوزانیمود (زپوسیا)
• سیپونیمود (مایزنت)
• تری فلونوماید (آباجیو)

ممکن است پزشک به شما استروئید بدهد تا حملات ام اس (MS) کوتاه تر و شدت آنها کمتر شود. همچنین می توانید به منظور تسکین اسپاسم (گرفتگی) عضله و بهبود تعدادی از سایر علائم، از داروهای دیگری مثل شل کننده عضلات، آرام بخش و سم بوتولینوم (بوتاکس) استفاده کنید.

یک فیزیوتراپیست می تواند تمریناتی را به شما بیاموزد که قدرت و تعادلتان را حفظ کرده و در کنترل خستگی و درد به شما کمک می کنند. یک کاردرمانگر نیز می تواند روش های جدیدی را برای انجام فعالیت های خاصی بیاموزد تا کار کردن و مراقبت از خودتان راحت تر شود. اگر در جابجا شدن مشکلی دارید، یک عصا، واکر یا برِیس می تواند به راه رفتن راحت تر شما کمک کند.

در کنار اقدامات درمانی، می توانید کارهای دیگری نیز برای تسکین علائم ام اس انجام دهید. به صورت منظم ورزش کنید و از گرمای زیاد دوری کنید تا انرژی خود را تقویت کنید. از پزشک خود درباره امتحان کردن یوگا برای تسکین خستگی و استرس سوال کنید. از سلامت عاطفی خود نیز مراقبت کنید. هیچ اشکالی ندارد که از اعضای خانواده، دوستان یا یک مشاور در رابطه با احساس استرس و اضطرابتان کمک بخواهید. گروه های حمایتی نیز مکان های مناسبی برای ارتباط با سایر افرادی است که با ام اس (MS) زندگی می کنند.

 

دورنمای شما از MS چیست؟

با توجه به اینکه درمانی برای MS وجود ندارد، پزشک بر درمان علائم شما تمرکز می کند. در طول بیست سال گذشته، درمان های جدید، کیفیت زندگی افراد مبتلا به این بیماری را به طور قابل توجهی ارتقا داده اند. این درمان ها نه تنها به بهبود علائم بیماری کمک می کنند، بلکه می توانند روند پیشرفت ام اس را نیز کند کنند. 

حدود نیمی از افراد مبتلا به MS، به مدت 15 سال پس از تشخیص، هنوز می توانند به تنهایی راه بروند. سایر افراد به ویلچر یا کمک های دیگری نیاز دارند. مدت زمان میانگین برای ناتوانی جدی مثل محدودیت به تخت خواب (عدم توانایی حرکت) 33 سال است.

امید به زندگی اغلب افراد مبتلا به ام اس، نزدیک به وضعیت عادی است. با این که در برخی موارد جدی ممکن است افراد مبتلا به MS به دلیل ذات الریه یا سایر عفونت های مربوط به ام اس مرگ زودرسی داشته باشند، اغلب این افراد به دلیل ناراحتی های دیگری فوت می کنند. روی هم رفته امید به زندگی یک فرد مبتلا به ام اس، تنها حدود پنج درصد کمتر از یک فرد عادی و سالم است.

در حالت کلی، علائم و ناتوانی ها به طور قابل ملاحظه ای نسبت به پنج سال نخستِ پس از تشخیص بدتر نمی شوند. با این وجود، هنوز نمی شود به سادگی تشخیص داد که این بیماری در هر مورد خاص چه مسیری را طی خواهد کرد.

نظارت و درمانِ دقیق و مداوم توسط تیم پزشکی، بهترین راه برای ممانعت از بروز علائم و کاهش سرعت پیشرفت بیماری است.

 

چه روشی برای درمان ام اس (MS) در راه است؟ 

انتخاب های بیشتری برای درمان بیماری، ایده بهتری درباره علت وقوع بیماری و توانایی تشخیص سریع تر آن، کمک تحقیقات به پزشکان هستند. به زودی سلول های بنیادی و تحقیقات ژنتیکی می توانند به پزشکان در راستای ترمیم اعصاب آسیب دیده و توقف بیماری قبل از آسیب های آن کمک کنند. 
دانشمندان همچنین به دنبال روش های جدیدی برای درمان MS در کارآزمایی های بالینی هستند. این کارآزمایی ها داروهای جدید را آزمایش می کنند تا ببینند که آیا سالم بوده و کاربرد دارند یا خیر. این کارآزمایی ها معمولاً راهی برای مردم هستند تا داروهای جدیدی را که در دسترس همگان قرار ندارند، امتحان کنند. از پزشک خود بپرسید که آیا یکی از این کارآزمایی ها می تواند مناسب شما باشد یا خیر.