علائم شایع ایجاد لخته خون
لخته خون چیست؟
لخته خون عبارت است از توده‌ای از سلول ها و پروتئین‌های تجمع یافته در خون. لخته کمک میکند تا در هنگام آسیب‌های وارده، خونریزی کاهش پیدا کند. لخته معمولاً پس از بهبودی به صورت خود به خودی حل می شود (از بین می‌رود) اما در صورتی که این اتفاق نیفتد و یا زمانی شکل بگیرد که نیاز به تشکیل آن نیست می تواند باعث بند آمدن جریان خون یا انسداد کامل رگ خونی شود.
لخته خون با چه مشکلاتی همراه است؟
یک لخته غیر پیش بینی شده می‌تواند منجر به ایجاد مشکلات خطرناک و حتی مرگ شود. در صورتیکه لخته در شریان تشکیل شده باشد می‌تواند منجر به حمله‌ی قلبی یا سکته مغزی شود. چنانچه لخته در ساق پا تشکیل شده باشد می تواند منجر به ایجاد درد و ورم شود. به لخته‌‌های تشکیل شده در عمق بد، ترومبوز ورید عمقی یا DVT می‌گویند. لخته‌‌ای که در ریه‌ها ایجاد شده باشد آمبولی ریوی(Pulmonary embolism) نامیده می‌شود. هر دوی این موارد جزو اورژانس‌های پزشکی محسوب می‌شوند.
احتمال تشکیل لخته در بدن
در صورتی که دچار شکستگی استخوان و یا کشیدگی شدید عضله شده باشید، احتمال تشکیل لخته در بدنتان افزایش پیدا میکند. اما گاهی مواقع نیز دلیلی برای تشکیل لخته در بدنتان پیدا نمی‌کنید. گاهی مواقع حتی متوجه تشکیل شدن لخته در بدنتان نیز نمی‌شوید. با این حال یک سری سرنخ به ما برای شناسایی لخته کمک می‌کنند. شانس تشکیل لخته در بدن در شرایط زیر افزایش پیدا میکند:
- در صورتی که به تازگی جراحی انجام داده‌اید و یا لازم است که به مدت طولانی روی ویلچر یا صندلی هواپیما (برای مسافرت هوایی) بنشینید.
- چاق هستید و یا اضافه وزن دارید.
- به دیابت یا کلسترول بالای خون مبتلا هستید.
- بالای ۶۰ سال سن دارید.
۴ علامتی که با احتمال بالا نشانه ایجاد لخته خون است:
- ورم: زمانی که یک لخته جریان خون را آهسته و یا متوقف میکند به دنبال آن خون در رگ در تجمع پیدا کرده و در نتیجه رگ دچار ورم می‌شود. در صورتی که ورم در ساق پا یا قسمت تحتانی پا اتفاق افتاده باشد می‌تواند نشان‌دهنده بروز DVT باشد. در ۳۳ درصد افراد مبتلا، ورم و درد حتی پس از رفع لخته نیز ادامه پیدا میکند که دلیل آن آسیب دیدن رگ خونی است.
- رنگ پوست: در صورتی که لخته منجر به انسداد در وریدهای (سیاهرگ) بازو یا پا شده باشد رنگ آنها ممکن است که به آبی یا قرمز متمایل شود. رنگ پوست نیز ممکن است به دلیل آسیب وارد شده به رگ‌های خونی، تا مدت ها رنگ طبیعی خود را به دست نیاورد (رنگ غیر طبیعی آن باقی بماند). وقوع آمبولی ریوی در ریه می‌تواند باعث شود که پوست رنگ پریده، متمایل به آبی و مرطوب باشد.
- درد: درد شدید و ناگهانی قفسه سینه می‌تواند نشان‌دهنده انحلال لخته و وقوع آمبولی ریوی به دنبال آن باشد. این علامت همچنین می‌تواند نشان دهنده‌ی تشکیل شدن لخته در یکی از عروق قلب باشد که منجر به حمله قلبی می‌شود. اگر چنین باشد، ممکن است که درد را در بازو، به ویژه در بازوی سمت چپ‌تان احساس بکنید. معمولاً لخته باعث درد در آن بخشی می‌شود که در آن تشکیل شده است نظیر ساق پا شکم یا زیر گلو.
- دشواری تنفس: این علامت بسیار جدی است. چرا که می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود لخته در ریه یا قلب باشد. همچنین ممکن است که سرعت تپش قلب را بالاتر برده و فرد را دچار تعریق یا کاهش سطح هوشیاری (غش) کند.
محل های تشکیل لخته خون
لخته خون در ریه
لخته بر اساس محلی که تشکیل شده است می تواند علائم مختلفی را برای فرد به وجود بیاورد. آمبولی ریوی منجر به افزایش تعداد نبض، درد قفسه سینه، سرفه خونی و تنگی نفس می‌شود؛ در چنین شرایطی باید خود را سریعاً به بیمارستان برسانید. گاهی مواقع نیز لخته‌ی خونی تشکیل شده در ریه بدون علامت می باشد.
لخته خون در قلب
تشکیل لخته در قلب نیز می‌تواند با علائمی مشابه تشکیل لخته در ریه همراه باشد اما در صورت وقوع حمله‌ی قلبی ممکن است فرد در کنار درد قفسه سینه دچار حالت تهوع، استفراغ و سبکی سر نیز بشود. در هر صورت بلافاصله با اورژانس تماس گرفته و خود را به بیمارستان برسانید.
لخته خون در مغز
زمانی که جریان طبیعی خون مختل می‌شود فشار آن افزایش پیدا میکند. یک انسداد ناگهانی در عروق مغز می تواند منجر به سکته‌ی مغزی شود. بدون دریافت اکسیژن موجود در خون، سلول‌های مغزی در عرض چند دقیقه شروع به مردن می کنند. لخته تشکیل شده در مغز می‌تواند منجر به سردرد و سرگیجه، تشنج، مشکلات تکلم و ضعف (گاهی مواقع فقط در یک سمت بدن) شود.
لخته خون در شکم
در اغلب موارد فرد هیچ علامتی ندارد. وریدهای مسدود شده در معده یا مری( لوله‌ای که گلو را به معده وصل می کند) پاره شده و دچار نشت خون می‌شوند. این حالت می تواند بسیار دردناک باشد. ممکن است که فرد دچار استفراغ یا مدفوع خونی شود که در این صورت مدفوع وی سیاه رنگ و بسیار بدبو خواهد بود.
لخته خون در کلیه ها
لخته‌ی تشکیل شده در کلیه را ترومبوز ورید کلیوی نیز می‌نامند. این دسته از لخته‌ها معمولاً به آرامی تشکیل شده و اغلب در افراد بزرگسال دیده می‌شوند.تا زمانی که قطعه‌ای از لخته جدا نشده و در ریه به دام نیافتاده باشد احتمالا فرد هیچ علامتی نخواهد داشت. به صورت نادر و به ویژه در کودکان، ترومبوز ورید ریوی به صورت ناگهانی و با سرعت رخ داده و منجر به تهوع و استفراغ می‌شود. همچنین ممکن است که ادرار فرد خونی شده و میزان دفع ادرار وی نیز کاهش پیدا کند.
در صورت شک به لخته خونی چه باید کرد؟
بلافاصله به پزشک یا اورژانس بیمارستان مراجعه کنید. لخته‌ی خونی می تواند کشنده باشد و تا زمانی که فرد مورد بررسی قرار نگرفته باشد نمی توان از وجود یا عدم وجود آن اطمینان حاصل کرد. پزشک ممکن است برای از بین بردن لخته، دارو تجویز کرده و یا یک لوله‌ی نازک نخ مانند را به محل لخته بفرستد تا آن را از بین ببرد.
نکاتی برای پیشگیری از تشکیل لخته خون
با انجام یکسری اقدامات می‌توانید شانس تشکیل لخته را کاهش دهید. اول از همه سعی کنید که وزن مناسب‌تان را حفظ کنید، تغذیه مناسب داشته باشید و ورزش انجام دهید. همچنین:
- از نشستن یا ایستادن طولانی مدت به ویژه پس از مسافرت‌های دور و دراز و یا جراحی پرهیز کنید.
- چنانچه پشت میز نشین هستید هر چند ساعت بلند شده و کمی پاهایتان را حرکت دهید. ساق و انگشتان پا را در حالتی که روی صندلی نشسته‌اید حرکت دهید.
- بررسی کنید که آیا جوراب یا دیگر تجهیزات فشاری می‌توانند به حفظ جریان خونتان کمک بکنند یا خیر
- از پزشکتان بپرسید آیا نیاز است که از داروهای ضد لخته (که آنتی کواگولان نامیده می شوند) استفاده کنید یا خیر.
منبع
https://www.medicinenet.com/blood_clots_4_signs_symptoms_dvt/article.htm