مقاومت به آنتی بیوتیک ها

آنتی بیوتیک‌ها داروهایی هستند که برای پیشگیری و درمان عفونت‌های باکتریایی استفاده می‌شوند. مقاومت آنتی بیوتیکی زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری ها در پاسخ به این داروها تغییر می‌کنند و داروها مثل گذشته کارایی لازم برای درمان بیماری را نخواهند داشت.

باکتری ها (و نه انسان‌ها و حیوان‌ها) به آنتی بیوتیک مقاوم می‌شوند. این باکتری ها ممکن است باعث ایجاد عفونت هایی در انسان ها و حیوان ها شوند که درمان آنها سخت‌تر از درمان باکتری هایی که مقاوم نشده‌اند می‌باشد.

مقاومت آنتی بیوتیکی منجر به افزایش هزینه های سلامت، طولانی شدن مدت بستری بیماران در مراکز درمانی و افزایش مرگ و میر می‌شود.

علی رغم توسعه و رونمایی از داروهای جدید، مردم جهان باید در نحوه تجویز و استفاده از آنتی بیوتیک ها تغییر جدی و فوری انجام دهند چراکه بدون ایجاد تغییرات رفتاری در استفاده از آنتی بیوتیک ها، مقاومت آنتی بیوتیکی یک تهدید جدی باقی می‌ماند. این تغییرات رفتاری باید شامل مواردی نظیر واکسیناسیون، شستن دست‌ها، رعایت بهداشت جنسی و بهداشت غذا که منجر به کاهش انتقال و گسترش عفونت ها می‌شود نیز باشد.

 

وسعت مشکل مقاومت آنتی بیوتیکی

مقاومت آنتی بیوتیکی در سرتاسر جهان به مقادیر بالا و خطرناکی بالا رفته و مکانیسم های مقاومت جدیدی در حال ظهور و گسترش جهانی هستند که منجر به تهدید توانایی  و قابلیت‌های ما برای درمان بیماری‌های عفونی متداول می‌شود. با کاهش کارایی آنتی بیوتیک ها، درمان بیماری‌های مختلفی نظیر پنومونی، سیاه سرفه، گنوره روز به روز سخت‌تر و گاهاً غیرممکن شده است.

از آنجایی که بعضی آنتی بیوتیک ها بدون نسخه نیز قابل خریداری‌اند گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی بیشتر شده و به طور مشابه در کشورهای بدون گایدلاین های استاندارد درمانی (راهنماهای درمانی) نیز آنتی بیوتیک ها توسط پزشکان و دام پزشکان بیش از نیاز تجویز شده و مصرف می‌شوند که منجر به گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی می‌شود.

بدون اقدام جدی و فوری ممکن است دوباره به دورانی برگردیم که عفونت های شایع و آسیب‌های کوچک منجر به مرگ افراد می‌شدند!

 

پیشگیری و کنترل گسترش مقاومت در برابر آنتی بیوتیک

استفاده‌ی بیش از اندازه یا اشتباه از آنتی بیوتیک‌ها و همچنین عدم پیشگیری و کنترل صحیح عفونت‌ها منجر به تسریع مقاومت آنتی بیوتیکی می‌شود.برای محدود کردن گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی و کاهش اثر آن می‌توان گام‌هایی را در تمام سطوح جامعه برداشت که در زیل به هر کدام از آنها می‌پردازیم.

 

مقاومت آنتی بیوتیکی در افراد عادی

برای پیشگیری و کنترل گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی افراد می‌توانند:

• فقط هنگامی از آنتی بیوتیک ها استفاده کنند که توسط پزشک برای آنها تجویز شده باشد.
• اگر پزشک به آنها می‌گوید که نیازی به آنتی بیوتیک ندارند تقاضای تجویز آن را نکنند
• به هنگام مصرف آنتی بیوتیک توضیحات و توصیه‌های کارکنان سلامت را رعایت کنند.
• آنتی بیوتیک‌های باقی مانده و اضافی را مصرف نکنند (عدم استفاده بیش از نیاز)
• با اقدامات پیشگیرانه مثل شستن منظم دست‌ها، رعایت نکات بهداشتی به هنگام تهیه غذا، پرهیز از تماس نزدیک با افراد دچار بیماری مسری، رعایت بهداشت جنسی و انجام واکسیناسیون (به موقع واکسن زدن، مثل واکسن های یادآور) از عفونت‌ها و بیماری‌ها پیشگیری کنند.
• رعایت بهداشت غذا با انجام نکاتی از جمله: پخت کامل غذا، نگهداری از مواد خوراکی در دمای مناسب، استفاده از آب آشامیدنی سالم،جداسازی مواد خوراکی خام و پخته و تمیز بودن دست‌ها به هنگام غذا خوردن.
• استفاده از خوراکی‌‌هایی که در تهیه آنها از آنتی بیوتیک برای رشد بیشتر در حیوانات سالم استفاده نشده است. 

 

کنترل مقاومت آنتی بیوتیکی توسط قانون گذاران

برای پیشگیری و کنترل گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی قانون گذاران می‌توانند:

• اطمینان از وجود برنامه عملیاتی قوی برای غلبه بر مقاومت آنتی بیوتیکی موجود و در حال گسترش حال کنند.
• بهبود نظارت بر عفونت‌های مقاوم به آنتی بیوتیک.
• تقویت قوانین و برنامه‌های علیه مقاومت آنتی بیوتیکی و به کارگیری اقدامات پیشگیرانه و کنترلی مناسب.
• استفاده صحیح و مناسب از آنتی بیوتیک ها و نحوه درست دورریزی آنها را مشخص کنند و در جامعه ترویج دهند.
• اطلاعات کافی در خصوص اثرات مقاومت آنتی بیوتیکی و اهمیت آن را در اختیار بگذارند.

 

پیشگیری و کنترل مقاومت آنتی بیوتیکی مرتبط با متخصصین سلامت

برای پیشگیری و کنترل گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی متخصصین سلامت می‌توانند:

• با اطمینان از پاک و تمیز بودن وسایل، محیط کار و دست‌ها از عفونت‌ها پیشگیری کنند.
• فقط هنگامی که نیاز به استفاده از آنتی بیوتیک ها است و بر طبق گایدلاین ها به تجویز آنتی بیوتیک ها بپردازند.
• گزارش مقاومت های آنتی بیوتیکی را به گروه های نظارت و کنترل عفونت بدهند.
• با بیمار در خصوص نحوه صحیح مصرف آنتی بیوتیک صحبت کنند و اطلاعات کافی در خصوص مقاومت آنتی بیوتیکی و خطرات استفاده اشتباه از آنتی بیوتیک را به آنها منتقل کنند.
• با بیماران در خصوص پیشگیری از عفونت‌ها و اقدامات لازم برای آن صحبت کنند (برای مثال واکسیناسیون، شستن دست‌ها، بهداشت جنسی و پوشش دهان و بینی به هنگام عطسه و سرفه).

 

کنترل مقاومت آنتی بیوتیکی در صنعت سلامت

برای پیشگیری و کنترل گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی صنعت سلامت می‌تواند:

• بر روی تحقیق و توسعه برای ایجاد آنتی بیوتیک های جدید، واکسن ها، دستگاه های تشخیصی و سایر ابزار‌ها سرمایه گذاری کنند.

 

کنترل مقاومت آنتی بیوتیکی در صنعت کشاورزی و دامپروری

برای پیشگیری و کنترل گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی صنعت کشاورزی و دامپروری می‌تواند:

• فقط زیرنظر دامپزشک به حیوانات آنتی بیوتیک بدهند.
• از آنتی بیوتیک ها برای ارتقای رشد و یا پیشگیری از بیماری در حیوانات سالم استفاده نکنند.
• از واکسیناسیون مناسب برای کاهش نیاز به آنتی بیوتیک ها استفاده کنند و در صورت وجود جایگزین های مناسب به جای آنتی بیوتیک ها از آن بهره ببرند.
• با بهبود بهداشت و رفاه حیوانات به پیشگیری از عفونت ها بپردازند.

 

تحولات اخیر

اگرچه که آنتی بیوتیک های جدیدی در حال توسعه و ساخت می‌باشند، هیچ کدام از آنها به نظر نمی‌رسد که علیه خطرناک‌ترین گونه‌های باکتری‌ مقاوم به آنتی بیوتیک موثر باشند.

به علت جابه‌جایی آسان و سفرهای متعدد مردم جهان، مقاومت آنتی بیوتیکی امروزه یک مسئله جهانی بوده و به کمک همه‌ی کشورها، بخش‌ها و صنایع مختلف برای رسیدن به پاسخ نیاز دارد.

 

اثرات مقاومت آنتی بیوتیکی

هنگامی‌که داروهای خط اول درمانی جوابگوی درمان عفونت‌ها نیستند، داروهای گران‌تری باید مورد استفاده قرار گیرند، مدت زمان طولانی‌تر بیماری و دوره‌ درمان (عموماً بستری در بیمارستان) منجر به افزایش هزینه‌های سلامت و بار اقتصادی بیشتر بر دوش خانواده‌ها و جوامع می‌شود.

همچنین مقاومت آنتی بیوتیکی، دستاوردهای پزشکی نوین را در معرض خطر قرار داده است به عنوان مثال پیوند اعضا، شیمی درمانی و جراحی‌ها (مثل سزارین) بدون دسترسی به آنتی بیوتیک مناسب برای پیشگیری و درمان عفونت‌ها، بسیار خطرناک خواهند بود.

 

جمع بندی

مقاومت آنتی بیوتیکی(مقاومت باکتری ها به داروهای ضد میکروب)، یکی از بزرگ‌ترین تهدیدهای سلامت جهانی، امنیت غذایی و توسعه‌ی جوامع امروزی است که می‌تواند همه‌ی افراد از هر سن و کشوری را تحت تاثیر بگذارد. مقاومت آنتی بیوتیکی به صورت طبیعی اتفاق می‌افتد اما استفاده اشتباه از آنتی بیوتیک ها در انسان و حیوانات منجر به تسریع این معضل جهانی شده است. روز به روز عفونت های باکتریایی بیشتری به لیست میکروب های مقاوم به آنتی بیوتیک اضافه شده و درمان های گذشته آنها کارایی مناسب را در آینده نخواهد داشت.مقاومت آنتی بیوتیکی موجب افزایش دوره بستری بیماران، افزایش هزینه های درمان و افزایش مرگ و میر بیماران می‌شود پس هر فرد بسته به توانایی و وظایف خود باید اقدامات درست را برای کاهش گسترش مقاومت آنتی بیوتیکی مطابق توضیحات یاد شده در مقاله انجام دهد. 

 

منابع:
مطالب علمی این مقاله توسط عرفان زمانی، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران بررسی و مرور شده است.