آنچه باید درباره افزایش فشار چشمی بدانید
ناحیه قدامی چشم ما حاوی مایع است. زمانی که این مایعات به طور مناسبی از چشم های شما تخلیه نشوند، ممکن است درون آن ها فشار به وجود آید. داشتن فشار بالاتر از حد نرمال در چشم، فشار چشمی نامیده می شود. افزایش فشار چشمی ممکن است منجر به بیماری هایی از جمله گلوکوم شود. به همین دلیل است که معاینه منظم چشم جهت بررسی فشار در چشم ها اهمیت دارد.
این مقاله با نگاهی به صورت دقیق تر افزایش فشار چشمی، دلایل آن و چگونگی درمان آن را بررسی می کند.
فشار چشم چیست؟
افزایش فشار چشم زمانی است که فشار درون چشم (که به آن فشار داخل چشمی گفته می شود) بیش از حد بالا باشد و هیچ نشانه ای از آسیب گلوکوماتوز (مربوط به گلوکوم یا آب سیاه) وجود نداشته باشد. یک یا هر دو چشم ممکن است به این وضعیت دچار شوند.
فشار داخل چشمی بین ۱۱ تا ۲۱ میلی متر جیوه (mmHg) نرمال و طبیعی در نظر گرفته می شود.
زمانی گفته می شود فرد افزایش فشار داخل چشمی دارد که :
- فشار داخل چشمی دائما بالای 21mmHg باشد.
- علائم بالینی گلوکوم از جمله آسیب عصب اپتیک (بینایی) یا کاهش میدان بینایی وجود نداشته باشد.
به دلیل این که افزایش فشار چشم می تواند منجر به آسیب عصب اپتیک شود، افزایش فشار درون چشم ممکن است خطر ابتلا به گلوکوم را افزایش دهد. با این حال همه افرادی که فشار چشم افزایش یافته دارند، دچار گلوکوم نمی شوند.
دلایل افزایش فشار چشم (هایپرتنشن چشمی) چیست؟
قسمت قدامی چشمی حاوی مایعی است که زلالیه نامیده می شود. این مایع هم بافت های این ناحیه را تغذیه می کند و هم به حفظ شکل چشم کمک می کند.
به دلیل این که چشم ها دائما زلالیه تولید می کند، باید امکان تخلیه آن وجود داشته باشد. این تخلیه در ناحیه ای در چشم به نام زاویه تخلیه صورت می گیرد. این سیستم تخلیه با پیشگیری از افزایش زلالیه به ثابت نگه داشتن فشار چشم کمک می کند.
زمانی که زلالیه نتواند به درستی تخلیه شود شروع به تجمع می کند. این مسئله موجب افزایش فشار درون چشم و منجر به هایپرتنشن چشمی می شود.
ریسک فاکتورهای هایپرتنشن چشمی چیست؟
هرکسی ممکن است دچار افزایش فشار چشمی شود. با این حال در صورت موارد زیر خطر بیشتری برای هایپرتنشن چشمی وجود دارد:
- داشتن فشار خون بالا یا دیابت
- داشتن سابقه خانوادگی فشار چشم یا گلوکوم
- سن بالای 40 سال
- نژاد سیاه یا لاتین
- سابقه جراحی چشم یا آسیب چشمی در گذشته
- استفاده طولانی مدت از داروهای استروئیدی
- ابتلا به بیماری های خاص چشمی از جمله نزدیک بینی، سندرم پراکندگی رنگدانه و سندرم سودو اکسفولیاسیون (پوسته شدن یا لایه برداری کاذب)
آیا فشار چشمی علائم هم دارد؟
فشار چشم معمولا هیچ گونه علامتی ندارد. به همین دلیل ابتلا به هایپرتنشن چشم و عدم اطلاع از آن رایج است.
این مسئله یکی از دلایلی است که معاینات چشمی منظم تا این حد اهمیت دارند. اندازه گیری فشار چشمی یکی از آزمایشاتی است که چشم پزشک شما در طول یک معاینه چشم رایج انجام می دهد.
چگونگی تشخیص فشار چشم
چشم پزشک شما از یک تست ساده برای اندازه گیری فشار داخل چشمی استفاده می کند. این نوع تست تونومتری نامیده می شود.
علاوه بر انجام تست تونومتری، چشم پزشک شما ممکن است هر گونه علامت گلوکوم را نیز بررسی کند. این بررسی ممکن است شامل معاینه عصب اپتیک و همچنین ارزیابی دید محیطی شما باشد.
راه های بسیاری برای انجام تست تونومتری وجود دارد. با هم به بررسی دقیق تر تعدادی از آن ها می پردازیم.
تونومتری اپلاناسیون (تطبیقی) گلدمن
این تست شامل استفاده از قطره های بی حسی چشمی حاوی رنگ فلورسنت است. پس از استفاده از این قطره ها، یک پروب با نور آبی به آرامی روی سطح چشم فشار داده می شود.
رنگ فلورسنت به پزشک در تعیین مقدار فشاری که باید روی قرنیه بیاورد کمک می کند. قرنیه بخش خارجی و شفاف چشم است.
از این اندازه گیری ممکن است برای تعیین فشار داخل چشمی استفاده شود. اساسا هر چقدر نیروی بیشتری برای فشردن قرنیه نیاز باشد، فشار داخل چشمی فرد بالاتر است.
تونومتری غیرتماسی
در این تست وسیله ای یک پاف سریع هوا به چشم شما می دمد که قرنیه را فشرده می کند. نیروی هوای برگشتی توسط وسیله اندازه گیری شده و به مقدار فشار چشمی تبدیل می شود.
تونوپن (قلم تونو)
تونو-پن وسیله ای دستی است که برای تماس آرام با سطح چشم مورد استفاده قرار می گیرد. برای تعیین فشار داخل چشمی، این وسیله نیروی مورد نیاز برای فشردن قرنیه را اندازه گیری می کند. همانند اپلاناسیون گلدمن، قبل از انجام این تست نیز قطره چشمی بی حسی تجویز می شود.
این تست با پیشرفت تکنولوژی کمتر مورد استفاده قرار می گیرد.
تونومتر iCare
همانند تونو-پن، تونومتر iCare نیز وسیله ای دستی است. در طول این تست پروب وسیله به آرامی و بسیار مختصر قرنیه را لمس می کند تا فشار داخل چشمی را بر اساس سرعت بازگشت پروب تعیین کند. برخلاف تونو-پن برای این تست قطره های بی حسی نیاز نیست.
درمان فشار چشم چگونه است؟
فشار چشمی با قطره های چشمی تجویزی درمان می شود که هم ممکن است به تخلیه زلالیه از چشم کمک کنند و یا مقدار زلالیه تولید شده توسط چشم را کاهش دهد. مثال های این داروها شامل موارد زیر است:
- پروستاگلندین ها (تراوپروست، لاتانوپروست)
- مهارکننده های rho کیناز (نتارسودیل)
- نیتریک اکسایدها (لاتانوپروستون بونود)
- بتا بلوکرها (تیمولول)
- مهارکننده های کربنیک انهیدراز (دورازولامید، برینزولامایند)
احتمالا چشم پزشک شما یک برنامه فالوآپ (پیگیری) برای چند هفته بعد تنظیم می کند تا چگونگی عملکرد قطره ها را بررسی کند.
علاوه بر این از آن جا که فشار چشم خطر گلوکوم را افزایش می دهد، مراجعه به چشم پزشک هر 1 تا 2 سال برای معاینه چشم مهم است.
در صورتی که فشار داخل چشمی شما فقط اندکی افزایش یافته باشد، چشم پزشک ممکن است ترجیح دهد ارزیابی بدون تجویز قطره های چشمی را در برنامه بگذارد. در صورتی که فشار داخل چشم همچنان بالا باشد یا افزایش پیدا کند، چشم پزشک ممکن است قطره های چشمی را تجویز کند.
جراحی برای هایپرتنشن چشمی
در بعضی افراد فشار چشم ممکن است به خوبی به قطره های دارویی چشمی پاسخ ندهد. در این صورت ممکن است برای کمک به کاهش فشار داخل چشمی، جراحی توصیه شود.
هدف جراحی هایپرتنشن چشمی ایجاد یک خروجی است که امکان تخلیه زلالیه اضافی از چشم را فراهم می کند. این کار ممکن است با استفاده از لیزر یا تکنیک های جراحی قدیمی تر صورت گیرد.
سخن اخر
فشار چشم زمانی رخ می دهد که فشار در چشم شما بالاتر از حد طبیعی باشد، اما هیچ نشانه ای از آسیب گلوکوماتوز وجود نداشته باشد. این بیماری ممکن است زمانی رخ دهد که مایعات تولید شده به صورت طبیعی توسط چشم امکان تخلیه مناسب نداشته باشند.
هایپرتنشن چشمی می تواند منجر به آسیب عصب اپتیک شود، به همین دلیل افرادی که هایپرتنشن چشمی دارند، از نظر ابتلا به گلوکوم در خطر بیشتری هستند.
فشار چشم معمولا علامتی ندارد، درنتیجه این احتمال وجود دارد که فرد به آن دچار باشد، اما اطلاعی نداشته باشد. انجام معاینات رایج چشمی می تواند به شناسایی و درمان هایپرتنشن چشمی، پیش از این که موجب آسیب یا نابینایی شود کمک کند.