زخم ها و اقدامات لازم برای کنترل آن
همه ی ما حداقل یکبار زخمی در قسمتی از بدنمان داشته ایم. زخم باز، نوعی جراحت در سطح پوست است که موجب نمایان شدن قسمت‌های زیر پوست شده و معمولا باعث خونریزی خارجی میشود.
این نوع از زخم‌ها می توانند سریع عفونی شوند و میکروب‌ها به سرعت به لایه‌های عمقی‌تر پوست گسترش یابند؛ سپس وارد گره‌های لنفاوی شده و از این مسیر تا سراسر بدن گسترش یابند. به همین دلیل روی تمام زخم‌ها باید تمیز و پوشیده شوند و پوششی ثابت داشته باشند.
پوشاندن درست زخم به کنترل خونریزی، جلوگیری از آلودگی و جذب خون و ترشحات زخم کمک می‌کند و موجب التیام سریع زخم میشود.
آیا انواع زخم‌های باز و ارائه ی کمک‌های اولیه مناسب با هر نوعشان را می دانید؟
انواع زخم
خراشیدگی یا ساییدگی (Abrasion)
خراشیدگی در اثر ساییده شدن لایه ی فوقانی پوست ایجاد میشود و از آنجا که بیشتر اعصاب این لایه آسیب می‌بینند، زخم دردناک، ولی بدون خونریزی قابل توجه است. خراشیدگی اگر وسیع باشد یا ذرات خاک یا اجسام خارجی در آن فرورفته باشد، آلوده شده و ممکن است جدی و خطرناک باشد.
اقدامات:
اگر جسم خارجی به طور سطحی در پوست فرورفته است، آن را به آرامی با آب و صابون بشویید و زخم را با بتادین، ضدعفونی و پانسمان کنید.
پیشنهاد ویژه: جهت خرید انواع لوازم پانسمان و ضدعفونی اینجا کلیک کنید!
زخم های شکاف دار یا بریدگی
زخمی است با لبه‌های صاف و شبیه بریدگی جراحی یا بریدگی با لبه کاغذ است. این نوع، سوزش زیادی دارد و شدت خونریزی در بریدگی، به عمق بریدگی، محل و اندازه زخم بستگی دارد.
پاره شدگی (Laceration)
زخم عمیقی است که لبه‌های ناصاف دارد و در اثر برش با اجسام تیزی مانند شیشه ایجاد میشود. در این جراحت، بافت‌های زیرین پوست آسیب دیده و احتمال خونریزی شدید وجود دارد.
اقدامات:
در بریدگی و پاره‌شدگی، اول باید خونریزی را از طریق فشار مستقیم کنترل کنیم. لبه‌های زخم را به هم نزدیک کنیم. عضو زخم شده را ثابت و کمی بالاتر از سطح قلب نگه داریم تا درد و خونریزی آن کاهش یابد. اگر جسم خارجی در زخم باقی مانده آن را خارج نکنید. زخم را ضدعفونی و پانسمان کرده و زخمی را به نزدیک‌ترین مرکز درمانی برسانید.
برای مراقبت از خود نسبت به بیماری های احتمالی، در هنگام تماس با خون فرد زخمی از دستکش معاینه یا در صورت دسترسی نداشتن به دستکش، از یک کیسه پلاستیک استفاده کنید.
کنده شدگی
زخمی است که قسمتی از پوست یا عضله از بدن جدا یا آویخته شده.
اقدامات:
سطح زخم را تمیز کرده و جلوی خونریزی را بگیرید. اگر قسمتی از پوست یا عضله آویزان شده آن را در محل اولیه خود قرار دهید و روی آن را ببندید و مصدوم را سریعا به نزدیک ترین مرکز درمانی برسانید.
سوراخ شدگی (Puncture)
زخم عمیقی که در اثر وارد شدن جسمی نوک تیز ایجاد میشود. این جراحت همیشه باعث خونریزی شدید نمی‌شود، اما در سوراخ‌شدگی‌های شکم و قفسه سینه ،احتمال خونریزی‌های شدید و حتی مرگ زیاد است.
اقدامات:
در ابتدا اجازه دهید چند لحظه‌ای خونریزی جریان یابد تا میکروب‌های داخل زخم به همراه خون خارج شوند. سپس محل زخم را ضدعفونی کرده و در صورتی که جسم خارجی در زخم فرورفته ، آن را خارج نکنید. چرا که با خروج جسم خارجی، به شدت خونریزی افزایش می باید. به همین دلیل جسم را با پانسمان ثابت کنید و مصدوم را به بیمارستان منتقل کنید.
قطع عضو (Avulsion)
شدیدترین نوع از زخم‌های خونریزی دهنده است که بیشتر به دلیل یک جسم برنده صنعتی آلوده اتفاق می‌افتد.
اقدامات:
خونریزی را با وارد کردن فشار مستقیم و بالا نگه داشتن عضو متوقف کنید. برای مراقبت از عضو قطع شده، آن را در یک گاز استریل یا دستمال تمیز بپیچانید و بعد درون یک کیسه پلاستیکی قرار دهید و سر آن را محکم گره بزنید. کیسه ی حاوی عضو قطع شده را داخل یک کیسه یخ قرار دهید. کیسه ی حامل عضو و مصدوم را سریعا به بیمارستان منتقل کنید.
زخم گلوله (Gunshot)
مانند ورود گلوله به بدن که ممکن است در بدن باقی بماند و یا این که از بدن عبور کند که در این صورت دو منفذ در بدن ایجاد میشود. از آنجا که گلوله ی شلیک شده گرد و غبار و ذرات لباس را به داخل زخم منتقل می کند، زخم های گلوله اغلب آلوده هستند و به همین دلیل این زخم را باید آلوده فرض کرد. ضمناً زخم گلوله ممکن است منظم نباشد چون استخوان میتواند مسیر گلوله را منحرف کند.
اقدامات:
- در صورت واضح نبودن عمق زخم، رادیوگرافی انجام شود
- بررسی وسعت زخم و رد هر گونه آسیب احتمالی به عروق بزرگ، اعصاب و احشاء به وسیله یک انگشت پوشیده با دستکش استریل
- شستشو با مقدار کافی سرم نرمال سالین
در زخم ناشی از گلوله، باید از طرف خارج دبریدمان شده وبا نرمال سالین شستشو بدهیم. حفره زخم را با گاز استریل پر کرده و زخم جهت درناژ باز نگه داشته می شود. بخیه زدن این نوع زخم ها باعث تشکیل یک فضای بسته ی آلوده می شود و عفونت می تواند به بافت های نرم اطراف گسترش یابد.
روش صحیح پانسمان کردن
-
برای جلوگیری از خونریزی بیشتر، لبه‌های زخم را به هم نزدیک کرده و با یک گاز استریل یا دستمال تمیز، خونریزی را با فشار دادن کنترل کنید.
-
وقتی خونریزی کنترل شد، اطراف زخم را با پنبه ی آغشته شده به محلول ضدعفونی‌کننده، از داخل به خارج تمیز کنید. عکس این کار و حرکت رفت و برگشت پنبه روی زخم موجب نفوذ آلودگی اطراف زخم به داخل آن می شود و زخم را عفونی می کند.
-
پس از ضد عفونی شدن کامل زخم، یک قطعه گاز استریل را روی زخم بگذارید، به طوری که روی زخم و اطراف آن کاملا پوشانده شود. پانسمان را دقیقا روی زخم قرار دهید و آن را أصلا جابه‌جا نکنید. در صورت جابه‌جا شدن پانسمان آن را عوض کنید. حرکت پانسمان میتواند میکروب های سطح پوست را به سمت زخم هدایت کند.
-
در صورتی که خون به پانسمان نفوذ کرد، هرگز پوشش روی زخم را برندارید. برای بند آوردن خونریزی، گاز یا دستمال بیشتری روی پوشش قبلی زخم قرار دهید.
-
از پنبه می توان به طور موقت برای کنترل خونریزی استفاده کرد. اما در طولانی مدت، بدلیل اتصال رشته های پنبه به زخم، هنگام درآوردن پنبه به زخم آسیب بیشتری وارد می شود.
-
گاز استریل را در ۴ طرف زخم، با چسب روی پوست ثابت کرده و سپس بانداژ کنید.
-
تعویض پانسمان را هر روز و اگر مرطوب یا کثیف شد، زودتر انجام دهید.
-
از کندن دلمه زخم اجتناب کنید، چراکه ترمیم را مختل می‌کند و خطر عفونت را افزایش می‌دهد.
کلام آخر
از نفوذ بتادین به داخل زخم جلوگیری کنید، چونکه به دلیل داشتن املاح ید و خاصیت خورندگی آن ممکن است موجب حساسیت در افراد شود. همچنین بتادین فقط زمانی که روی پوست خشک شود اثر دارد. اگر به محلول ضدعفونی‌کننده دسترس نداشتید، می توانید برای تمیزکردن زخم از آب و صابون استفاده کنید. بدون نظر پزشک از پماد آنتی‌بیوتیک استفاده نکنید و در صوتی که زخم عمیق باشد یا خونریزی شدید داشته باشد و دو لبه زخم به‌هم نمی‌رسند، برای بخیه زدن به بیمارستان مراجعه کنید.
منابع
مطالب این مقاله توسط عرفان باروتچی ، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، گردآوری و صحت علمی آن بررسی شده است.