دیسفاژی (مشکل در بلع)
دیسفاژی یا مشکل در بلع نشانه‌ی بسیاری از بیماری‌های مختلف است. این بیماری‌ها می‌توانند شامل اختلالات سیستم عصبی و مغزی، اختلالات عضلانی و انسداد فیزیکی در گلو باشند. درمان مشکلات بلع، بسته به علت مشکل، متفاوت است، اما می‌تواند شامل آنتی‌بیوتیک، تغییر در عادات غذایی شما و گاهی اوقات جراحی باشد.
دیسفاژی چیست؟
دیسفاژی صرفاً به عنوان اختلال در بلع تعریف می‌شود و می‌تواند در هر یک از سه مرحله‌ی بلع رخ دهد:
- دهانی
- حلقی
- مری
دیسفاژی اغلب در بازماندگان سکته‌ی مغزی مشاهده می‌شود و می‌تواند بر مرحله‌ی دهانی ویا حلقی بلع تأثیر بگذارد. بیمار ممکن است در حین تلاش برای بلعیدن بزاق، مایعات یا غذا، سرفه کند یا خفه شود. آسیب‌شناس گفتار و زبان اغلب توانایی بیمار را برای بلع به‌منظور تعیین خطر آسپیراسیون (غذا یا مایعات وارد شده به ریه‌ها) ارزیابی میکند که به‌طور بالقوه ممکن است به عفونت ریه یا ذات‌الریه منجر شود.
بازماندگان سکته‌ی مغزی در معرض خطر آسپیراسیون خاموش هستند. آسپیراسیون خاموش زمانی است که غذا و مایعات بدون سرفه یا خفگی وارد ریه‌ها می‌شود. در این بیماران هیچ علامت یا نشانه‌ی ظاهری مشکل بلع وجود ندارد.
مشکل در بلع به چه معناست؟
هنگامی که می‌بلعیم، بسیاری از عضلات و اعصاب با هم کار می‌کنند تا غذا یا نوشیدنی را از دهان به معده‌ی ما برسانند. مشکل در بلع می‌تواند در هر جایی از دهان، گلو یا مری ایجاد شود. مری یک لوله‌ی عضلانی در گلوی شماست که غذا و آب را به معده‌ی شما می‌برد.
مشکلات بلع می‌تواند خفیف یا شدید باشد. بسته به علت ایجاد مشکل، درمان متفاوت است. گاهی اوقات، پزشکان می‌توانند دارویی را برای کمک به بلع شما تجویز کنند. اگر اصلاً نمی‌توانید چیزی را ببلعید، ممکن است برای دریافت غذای مورد نیاز به یک لوله‌ی تغذیه نیاز داشته باشید.
چه چیزی می‌تواند باعث مشکل در بلع شود؟
بسیاری از اختلالات، بیماری‌ها و امراض می‌توانند باعث مشکل در بلع شوند. پزشکان مشکلات بلع را به سه نوع تقسیم می کنند:
- دیسفاژی حفره‌ی دهان: مشکل در دهان است. علل معمول عبارتند از ضعف زبان پس از سکته‌ی مغزی، مشکل در جویدن غذا یا مشکلات عصبی عضلانی.
- دیسفاژی دهانی-حلقی: مشکل در گلو است و می‌تواند نتیجه‌ی یک مشکل عصبی یا عضلانی باشد.
- دیسفاژی مری: این مشکل مربوط به مری است و می‌تواند زمانی ایجاد شود که چیزی مری را مسدود یا فشرده کند، اختلال عضلانی وجود داشته باشد یا کیسه‌هایی در مری وجود داشته باشد.
چه امراضی می‌توانند باعث مشکلات بلع شوند؟
علل احتمالی مشکلات بلع می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- سیستم عصبی و اختلالات مغزی: امراض خاصی بر مغز و سیستم عصبی شما (شبکه‌ی اعصاب کنترل‌کننده‌ی عضلات و اندام‌ها) تأثیر می‌گذارند. بیماری پارکینسون، تصلب بافت چندگانه (ام‌اس)، اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) و سکته‌ی مغزی می‌توانند به مشکلات بلع منجر شوند.
- اختلالات عضلانی: میاستنی گراویس (یک بیماری خود ایمنی) و دیستروفی عضلانی بر عضلات سراسر بدن تأثیر می‌گذارند. اختلالات مری، مانند آشالازی، اسکلروز سیستمیک (اسکلرودرمی)، اسپاسم‌های کریکوفارنکس و اسپاسم‌های مری می‌توانند بر توانایی شما برای بلع تأثیر بگذارند.
- باریک شدن و انسداد مری: سرطان مری، تومور یا غده‌ی تیروئید متورم می‌توانند مری را منقبض کنند (آن را باریکتر کنند). باریک شدن مری می‌تواند بلع را به یک چالش تبدیل کند. در برخی از افراد تار یا حلقه‌های شاتزکی (تکه‌های بافت داخل مری) ایجاد می‌شود. این بافت لوله را باریک کرده و بلع تکه‌های غذا را سخت میکند. اختلالات باز شدن مری، مانند هیپرتروفی کریکوفارنکس، نیز می‌توانند به مشکل در بلع کمک کنند. اگر چیزی در گلوی شما گیر کرده باشد، بلعیدن می‌تواند دشوار یا غیرممکن باشد.
- اسکار ناشی از رفلاکس اسید: بافت اسکار می‌تواند در نتیجه‌ی GERD (بیماری رفلاکس اسید) در مری شما ایجاد شود. GERD می‌تواند منجر به مری بارت (تحریک در پوشش مری) شود.
- عفونت: التهاب لوزه‌ها (گلودرد) باعث درد و التهاب می‌شود و می‌تواند بلع را دردناک کند.
همچنین بخوانید: انواع گلودرد به همراه راه های درمان آنها درخانه
دیسفاژی چگونه تشخیص داده می‌شود؟
آزمایش‌های تشخیصی برای اختلالات بلع متفاوت هستند. آزمایش‌های معمول عبارتند از:
- لارنگوسکوپی منعطف: این آزمایش توسط متخصص ENT (گوش، حلق و بینی) انجام می‌شود و مستلزم قرار دادن یک اسکوپ کوچک در بینی و نگاه کردن به گلو و تارهای صوتی است.
- ارزیابی فیبر نوری آندوسکوپی بلع (FEES): این آزمایش که توسط گفتاردرمانگر انجام می‌شود، مستلزم عبور یک دوربین کوچک به داخل بینی و تغذیه‌ی شما با مایعات رنگی و غذا برای مشاهده‌ی نحوه‌ی بلعیدن شماست. در طول آزمایش، ارائه‌هنده‌ی شما همچنین بررسی میکند که آیا غذا وارد راه هوایی شما (آسپیراسیون) می‌شود یا خیر.
- بلع باریم اصلاح‌شده: در طی این آزمایش، یک گفتاردرمانگر به شما غذاها و مایعات مختلفی می‌دهد تا بجوید و ببلعید. غذا با باریم، مایعی با طعم نعناع یا مواد خمیری پوشانده می‌شود. باریم امکان دیده شدن تصاویر دهان، گلو و مری در تصاویر اشعه‌ی ایکس را فراهم می‌سازد. گفتاردرمانگر به شما خواهد گفت که چه زمانی بجوید و ببلعید و رادیولوژیست در حین بلعیدن تصاویر اشعه‌ی ایکس را می‌گیرد.
- ازوفاگرام: در این آزمایش باریم می‌نوشید و رادیولوژیست از مری شما عکس می‌گیرد.
- ازوفاگودئودنوسکوپی (EGD) یا آندوسکوپی فوقانی: این آزمایش مستلزم یک ارائه‌دهنده‌ی مراقبت‌های بهداشتی به نام متخصص گوارش (GI) است که یک اسکوپ را در گلوی شما قرار می‌دهد. اسکوپ از گلو و مری عبور کرده و به معده‌ی شما می‌رسد. از این آزمایش برای بررسی هرگونه تنگی، تومور یا مری بارت استفاده می‌شود.
دیسفاژی (مشکل در بلع) چگونه درمان می‌شود؟
درمان مشکل در بلع بستگی به علت و شدت مشکل دارد. درمان شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آنتی‌بیوتیک‌ها: ممکن است پزشک شما آنتی‌بیوتیک‌ها را برای درمان لوزه‌های باکتریایی (گلودرد استرپتوکوکی) تجویز کند.
- دارو و تغییرات در سبک زندگی: درمان GERD شامل داروهایی برای کنترل رفلاکس اسید است. همچنین ممکن است پزشک شما تغییر رژیم غذایی و عادات غذایی را به شما توصیه کند.
- سایر درمان‌های پزشکی: اگر یک بیماری عصبی بلع را برای شما دشوار میکند، پزشک شما می‌تواند راه‌حل‌هایی را ارائه دهد. گزینه‌های شما ممکن است شامل تزریق سم بوتولینوم (Botox®) برای تسکین اسپاسم‌های عضلانی یا جراحی برای بزرگ کردن مری باشد.
چه نوع توانبخشی به مشکلات بلع کمک میکند؟
برخی افراد توانبخشی را مفید می‌دانند. آسیب‌شناس گفتار و زبان (SLP) می‌تواند تمریناتی را برای تقویت عضلات بلع به شما آموزش دهد. برای بلع ایمن، SLP شما ممکن است موارد زیر را توصیه کند:
- تغییر نحوه‌ی خوردن و نوشیدن: درمانگر شما را راهنمایی میکند که لقمه‌های کوچک‌تری بخورید و غذا را به طور کامل بجوید. ممکن است لازم باشد پودر غلیظ کننده‌ی خاصی را به نوشیدنی‌های خود اضافه کنید، زیرا بلعیدن مایعات آبکی ممکن است سخت باشد.
- عمود نشستن در حین غذا خوردن: برای کاهش خطر خفگی، درمانگر بهترین روش نشستن هنگام غذا خوردن را به شما نشان می‌دهد. همچنین می‌توانید یاد بگیرید که سر خود را کج کنید تا بلع را آسان‌تر کنید. این تکنیک‌ها خطر ورود مایع به راه هوایی شما (آسپیراسیون) را کاهش می‌دهند.
- پاکسازی گلو: درمانگران می‌توانند به شما آموزش دهند که اگر مایع یا تکه‌ی کوچکی از غذا در گلوی‌تان گیر کرد چگونه آن را با کمی سرفه پاک کنید.
آیا برای مشکل در بلع به لوله‌ی تغذیه نیاز دارم؟
اگر نمی‌توانید ویتامین‌ها و مواد مغذی مورد نیاز خود را به اندازه کافی دریافت کنید، در حال از دست دادن مقدار قابل توجهی از وزن خود هستید، یا اگر در معرض خطر خفگی بالایی هستید، پزشک شما ممکن است لوله‌ی تغذیه را توصیه کند. این دستگاه پزشکی مواد مغذی را مستقیماً به روده یا معده شما می‌رساند. پزشک‌تان گزینه‌های شما را با شما در میان خواهد گذاشت.
در مورد مشکل در بلع چه زمانی باید با پزشک خود تماس بگیرم؟
برای تعیین علت مشکلات بلع باید به پزشک خود مراجعه کنید. اگر مشکل تنفسی نیز دارید یا فکر می‌کنید ممکن است چیزی در گلوی شما گیر کرده باشد، فوراً با پزشک تماس بگیرید. اگر ضعف یا فلج ناگهانی عضلانی دارید و اصلا نمی توانید ببلعید، با ۱۱۵تماس بگیرید یا به بخش اورژانس مراجعه کنید.