پنومونی (ذات الریه) چیست؟

ذات الریه یک عفونت ریه است که می تواند از خفیف تا شدید باشد که مجبور شوید به بیمارستان بروید. زمانی اتفاق می‌افتد که عفونت باعث می‌شود کیسه‌های هوایی در ریه‌ها (پزشک شما آنها را آلوئول می‌خواند) پر از مایع یا چرک شود،این مورد می تواند تنفس اکسیژن کافی برای رسیدن به جریان خون را برای شما سخت کند. هر کسی ممکن است به این عفونت ریه مبتلا شود اما نوزادان کمتر از ۲ سال و افراد بالای ۶۵ سال در معرض خطر بیشتری هستند، این به این دلیل است که سیستم ایمنی آنها ممکن است برای مبارزه با آن به اندازه کافی قوی نباشد. ممکن است در یک یا هر دو ریه به ذات الریه مبتلا شوید. شما همچنین می توانید این بیمازی را داشته باشید و آن را ندانید. علل این بیماری غالبا باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها هستند.اگر ذات الریه شما ناشی از باکتری یا ویروس باشد، می توانید آن را به شخص دیگری منتقل کنید.

 

پنومونی چیست؟

پنومونی(ذات الریه) عفونتی است که کیسه های هوایی یک یا هر دو ریه را ملتهب می کند. کیسه های هوا ممکن است با مایع یا چرک (مواد چرکی) پر شود و باعث سرفه همراه با خلط یا چرک، تب، لرز و مشکل در تنفس شود. ارگانیسم های مختلفی از جمله باکتری ها، ویروس ها و قارچ ها می توانند باعث ذات الریه شوند.

پنومونی می تواند از شدت خفیف تا تهدید کننده زندگی متغیر باشد. این بیماری برای نوزادان و کودکان خردسال، افراد بالای ۶۵ سال و افرادی که مشکلات سلامتی دارند یا سیستم ایمنی ضعیفی دارند بسیار جدی است.در حقیقت ذات الریه عفونتی است که کیسه های هوایی (آلوئول) ریه شما را ملتهب می کند. کیسه های هوا ممکن است پر از مایع یا چرک شوند و علائمی مانند سرفه، تب، لرز و مشکلات تنفسی ایجاد کنند. پنومونی تورم (التهاب) بافت در یک یا هر دو ریه است. معمولاً ناشی از عفونت باکتریایی است. همچنین می تواند توسط یک ویروس مانند ویروس کرونا (COVID-19) ایجاد شود. علائم ذات الریه می تواند به طور ناگهانی طی ۲۴ تا ۴۸ ساعت ایجاد شود یا ممکن است در طی چند روز آهسته تر ظاهر شوند.

 

علائم ابتلا به پنومونی

علائم و نشانه های ذات الریه بسته به عواملی مانند نوع میکروب،عامل عفونت و سن و سلامت کلی شما از خفیف تا شدید متفاوت است. علائم و نشانه‌های خفیف اغلب شبیه علائم سرماخوردگی یا آنفولانزا هستند، اما طولانی‌تر هستند.

علائم و نشانه های ذات الریه ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد قفسه سینه هنگام نفس کشیدن یا سرفه
• سردرگمی یا تغییرات در آگاهی ذهنی (در بزرگسالان ۶۵ سال و بالاتر)
• سرفه که ممکن است خلط ایجاد کند
• خستگی
• تب، تعریق و لرز
• دمای بدن کمتر از حد طبیعی (در بزرگسالان بالای ۶۵ سال و افراد با سیستم ایمنی ضعیف)
• حالت تهوع، استفراغ
• اسهال

تنگی نفس نوزادان و نوزادان ممکن است هیچ علامتی از عفونت نشان ندهند. یا ممکن است استفراغ کنند، تب و سرفه داشته باشند، بیقرار یا خسته و بدون انرژی به نظر برسند، یا در تنفس و غذا خوردن مشکل داشته باشند.

 

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

اگر مشکل تنفس، درد قفسه سینه، تب مداوم ۳۹ درجه سانتیگراد یا بالاتر، یا سرفه مداوم دارید، به خصوص اگر سرفه خلط دار می کنید، به پزشک مراجعه کنید. به ویژه مهم است که افراد در این گروه های پرخطر به پزشک مراجعه کنند:

1. بزرگسالان بالای ۶۵ سال
2.  کودکان کمتر از ۲ سال با علائم و نشانه ها پنومونی
3. افرادی که دارای یک بیماری زمینه ای یا سیستم ایمنی ضعیف هستند
4. افرادی که شیمی درمانی می کنند یا داروهایی مصرف می کنند که سیستم ایمنی را سرکوب می کند

برای برخی از افراد مسن و افراد مبتلا به نارسایی قلبی یا مشکلات مزمن ریوی، ذات الریه می تواند به سرعت به یک وضعیت تهدید کننده زندگی تبدیل شود.

 

 

علل ابتلا به پنومونی

 بسیاری از میکروب ها می توانند باعث ذات الریه شوند. شایع ترین آنها باکتری ها و ویروس هایی هستند که در هوایی که تنفس می کنیم وجود دارند. بدن شما معمولاً از ورود این میکروب ها به ریه ها جلوگیری می کند. اما گاهی اوقات این میکروب ها می توانند بر سیستم ایمنی شما غلبه کنند، حتی اگر سلامتی شما به طور کلی خوب باشد. ذات الریه بر اساس انواع میکروب هایی که باعث آن می شوند و محل ابتلا به عفونت طبقه بندی می شود.

پنومونی اکتسابی از جامعه

پنومونی اکتسابی از جامعه شایع ترین نوع پنومونی است. در خارج از بیمارستان ها یا سایر مراکز مراقبت های بهداشتی رخ می دهد. ممکن است ناشی از:

• باکتری ها: شایع ترین علت پنومونی باکتریایی در ایالات متحده استرپتوکوک پنومونیه است. این نوع ذات الریه می تواند به خودی خود یا پس از سرماخوردگی یا آنفولانزا رخ دهد. ممکن است یک قسمت (لوب) ریه را تحت تأثیر قرار دهد، وضعیتی به نام پنومونی لوبار. موجودات شبیه باکتری مایکوپلاسما پنومونیه نیز می تواند باعث ذات الریه شود. معمولاً علائم خفیف‌تری نسبت به سایر انواع ذات‌الریه ایجاد می‌کند؛ معمولاً آنقدر شدید نیست که نیاز به استراحت در بستر داشته باشد.
• قارچ ها: این نوع ذات الریه در افرادی که مشکلات سلامت مزمن یا سیستم ایمنی ضعیف دارند و در افرادی که دوزهای زیادی از ارگانیسم ها را استنشاق کرده اند، بیشتر دیده می شود. قارچ های ایجاد کننده آن را می توان در خاک یا مدفوع پرندگان یافت و بسته به موقعیت جغرافیایی متفاوت است.
• ویروس ها: از جمله COVID-19، برخی از ویروس هایی که باعث سرماخوردگی و آنفولانزا می شوند می توانند باعث ذات الریه شوند. ویروس ها شایع ترین علت ذات الریه در کودکان زیر ۵ سال هستند. پنومونی ویروسی معمولاً خفیف است. اما در برخی موارد می تواند بسیار جدی شود. کروناویروس 2019 (COVID-19) ممکن است باعث ذات الریه شود که می تواند شدید شود.

پنومونی اکتسابی در بیمارستان

 برخی از افراد در طول بستری شدن در بیمارستان به دلیل بیماری دیگری به ذات الریه مبتلا می شوند. ذات الریه اکتسابی در بیمارستان می تواند جدی باشد زیرا باکتری های ایجاد کننده آن ممکن است در برابر آنتی بیوتیک ها مقاوم تر باشند و افرادی که به آن مبتلا می شوند قبلاً بیمار هستند. افرادی که روی دستگاه‌های تنفسی (تهویه‌ها) که اغلب در بخش‌های مراقبت‌های ویژه استفاده می‌شوند کذاشته شدند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این نوع ذات‌الریه هستند.

پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی

پنومونی اکتسابی از مراقبت های بهداشتی یک عفونت باکتریایی است که در افرادی که در مراکز مراقبت طولانی مدت زندگی می کنند (مانند خانه سالمندان) یا در کلینیک های سرپایی از جمله مراکز دیالیز کلیه تحت مراقبت قرار می گیرند، رخ می دهد. مانند ذات الریه اکتسابی در بیمارستان، ذات الریه اکتسابی از مراقبت های بهداشتی نیز می تواند توسط باکتری هایی ایجاد شود که نسبت به آنتی بیوتیک ها مقاوم تر هستند.

پنومونی آسپیراسیون

 پنومونی آسپیراسیون زمانی رخ می دهد که غذا، نوشیدنی، استفراغ یا بزاق را به ریه های خود وارد می کنید. اگر چیزی رفلکس طبیعی تهوع شما را مختل کند، مانند آسیب مغزی یا مشکل بلع، یا استفاده بیش از حد از الکل یا مواد مخدر، آسپیراسیون احتمال بیشتری دارد.

 

عوامل خطر(عوامل مستعد کننده) پنومونی

ذات الریه می تواند هر کسی را تحت تاثیر قرار دهد. اما دو گروه سنی در بالاترین خطر عبارتند از: کودکانی که ۲ سال یا کمتر دارند و افرادی که ۶۵ سال یا بیشتر سن دارند.

سایر عوامل خطر عبارتند از:

• در بیمارستان بستری شدن: اگر در بخش مراقبت‌های ویژه بیمارستان هستید، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به ذات‌الریه قرار دارید، بخصوص اگر روی دستگاهی گذاشته شدید که به شما کمک می‌کند تنفس کنید (تهویه هوا).
• ابتلا به بیماری مزمن: در صورت ابتلا به آسم، بیماری انسداد مزمن ریه (COPD) یا بیماری قلبی، احتمال ابتلا به ذات الریه بیشتر است.
• سیگار کشیدن: سیگار به دفاع طبیعی بدن شما در برابر باکتری ها و ویروس هایی که باعث ذات الریه می شوند آسیب می رساند. -سیستم ایمنی ضعیف یا سرکوب شده:افرادی که مبتلا به اچ آی وی/ایدز هستند، پیوند عضو انجام داده اند یا شیمی درمانی یا استروئیدهای طولانی مدت دریافت می کنند در معرض خطر هستند.

 

عوارض ابتلا به پنومونی چیست؟

حتی با درمان، برخی از افراد مبتلا به پنومونی، به ویژه آنهایی که در گروه های پرخطر قرار دارند، ممکن است عوارضی را تجربه کنند، از جمله:

• حضور باکتری در جریان خون (باکتریمی)؛ باکتری هایی که از ریه های شما وارد جریان خون می شوند می توانند عفونت را به سایر اندام ها منتقل کنند و به طور بالقوه باعث نارسایی اندام شوند.
• دشواری در تنفس: اگر ذات الریه شما شدید است یا بیماری های مزمن زمینه ای ریه دارید، ممکن است در تنفس اکسیژن کافی مشکل داشته باشید. ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان و استفاده از دستگاه تنفس (تهویه) در حین بهبود ریه داشته باشید.
• تجمع مایع در اطراف ریه ها (افیوژن پلور): ذات الریه ممکن است باعث ایجاد مایع در فضای نازک بین لایه های بافتی شود که ریه ها و حفره قفسه سینه (پلور) را پوشانده است. اگر مایع عفونی شود، ممکن است لازم باشد آن را از طریق لوله قفسه سینه تخلیه کنید یا با جراحی خارج کنید.
• آبسه ریه: اگر در یک حفره در ریه چرک ایجاد شود، آبسه ایجاد می شود. آبسه معمولا با آنتی بیوتیک درمان می شود. گاهی اوقات برای برداشتن چرک به جراحی یا تخلیه با یک سوزن یا لوله بلند در آبسه نیاز است.

 

پیشگیری از ابتلا به ذات الریه (پنومونی)

 برای کمک به پیشگیری از ذات الریه:

• واکسن بزنید؛ واکسن هایی برای پیشگیری از برخی از انواع ذات الریه و آنفولانزا در دسترس هستند. در مورد دریافت این واکسن ها با پزشک خود صحبت کنید. دستورالعمل های واکسیناسیون در طول زمان تغییر کرده است، بنابراین مطمئن شوید که وضعیت واکسیناسیون خود را با پزشک خود بررسی کنید، حتی اگر به یاد داشته باشید که قبلا واکسن ذات الریه دریافت کرده اید. مطمئن شوید که کودکان واکسینه می شوند. پزشکان واکسن پنومونی متفاوتی را برای کودکان کمتر از ۲ سال و برای کودکان ۲ تا ۵ ساله که در معرض خطر بیماری پنوموکوک هستند توصیه می کنند. کودکانی که در یک مرکز مراقبت از کودکان گروهی حضور دارند نیز باید واکسن را دریافت کنند. پزشکان همچنین واکسن آنفولانزا را برای کودکان بزرگتر از ۶ ماه توصیه می کنند.
• بهداشت را خوب رعایت کنید؛ برای محافظت از خود در برابر عفونت های تنفسی که گاهی منجر به ذات الریه می شود، دست های خود را به طور مرتب بشویید یا از ضدعفونی کننده های الکلی استفاده کنید.
• سیگار نکشید؛ سیگار به دفاع طبیعی ریه های شما در برابر عفونت های تنفسی آسیب می رساند. سیستم ایمنی خود را قوی نگه دارید.
• به اندازه کافی بخوابید،به طور منظم ورزش کنید و یک رژیم غذایی سالم داشته باشید.

در آخر

پنومونی یک عفونت در یک یا هر دو ریه است که توسط باکتری ها، ویروس ها یا قارچ ها ایجاد می شود. عفونت منجر به التهاب در کیسه های هوایی ریه ها می شود که به آن آلوئول می گویند. آلوئول ها با مایع یا چرک پر می شوند و تنفس را دشوار می کنند. پنومونی ویروسی و باکتریایی هر دو مسری هستند. این بدان معناست که آنها می توانند از طریق استنشاق قطرات معلق در هوا ناشی از عطسه یا سرفه از فردی به فرد دیگر سرایت کنند. شما همچنین می توانید این نوع ذات الریه را با تماس با سطوح یا اشیایی که به باکتری ها یا ویروس های عامل ذات الریه آلوده هستند، سرایت دهید؛همچنین شما می توانید از محیط اطراف به ذات الریه قارچی مبتلا شوید که از فردی به فرد دیگر سرایت نمی کند.

 

این مقاله توسط دانشجویان پزشکی، سید مصطفی زمانی و عرفان باروتچی گردآوری و صحت علمی آن مورد تائید قرار گرفت.