آنژیوگرافی چیست؟
یکی از خوش اقبالی هایی که نسل بشر در دهه و حتی صده گذشته داشته، پیشرفت علم پزشکی در بهبود و شناسایی بهتر بدن انسان برای رفع مشکلات و بیماری‌های مختلف بوده است. این حقیقت که پیشرفتهای صنعتی خود موجب ایجاد بسیاری از مشکلات شده‌اند قابل اغماض نیست اما از جنبه دیگر نیز ابزارآلات و فناوری‌های شناختی و درمانی انسان نیز رشد قابل قبولی داشته و همچنین هر روز به سرعت این پیشروی اضافه می‌شود.
بارها گفته شده یا شنیده‌ایم که گرفتگی عروق از مهمترین علل مرگ یک شخص هستند که حتی اگر به مرگ نیز منجر نشود، موجب ناتوانی یا از کار افتادگی بخشی از بدن بیمار می‌شود. قطعا اندکی ورزش در روز و رعایت رژیم غذایی مناسب باعث پیشگیری از بسیاری بیماری‌ها از جمله گرفتگی‌های عروقی می‌شود. اما متاسفانه در دهه‌های اخیر بخصوص در کشور خودمان به علت تغییر در سبک زندگی‌ها و کم تحرکی و استفاده از مواد غذایی فاقد کیفیت و مواد مغذی باعث شده تا بیماری های مختلفی مثل دیابت، فشار خون، چربی و ... که از علل اصلی تنگی عروق است، در بین مردم شیوع زیادی پیدا کند؛ البته که افزایش مصرف دخانیات و مواد مخدر نیز در این امر بی تاثیر نبوده است. افزایش شمار مبتلایان به بیماری‌های قلبی و همچنین کاهش سن این مبتلایان باعث ایجاد زنگ خطری برای مردم کشورمان شده است.
اما خوشبختانه فناوری و تکنولوژی به ما کمک کرده که بتوانیم در برابر این بیماری‌ها عملکرد بهتری را از خود نشان دهیم.
در مقاله قبلی (تاریخچه آنژیوگرافی) به توضیح تصویربرداری مدرن و چگونگی کشف روش درمانی آنژیوگرافی پرداختیم، در این مقاله قصد داریم یکی از این پیشرفت ها و ابزار آن را به شما معرفی کنیم که تحول بزرگی برای تشخیص بهتر بیماری های قلبی-عروقی به حساب می‌آید.
آنژیوگرافی چیست؟
شاید اگر خیلی خلاصه بخواهیم تعریف کنیم، آنژیوگرافی یا رگ نگاری (آنژیوگرافی در فرهنگ لغات، رگ نگاری معنی شده است) به تصویر برداری از رگ ها و عروق گفته می‌شود که عموما با فرستادن یک ماده حاجب (ماده‌ای که کنتراست مایعات را افزایش داده تا تصویر بهتری توسط اشعه ایکس از آن گرفته شود) به داخل رگ‌ها انجام می‌شود و نهایتا توسط اشعه ایکس تصویر آن گرفته می‌شود. آنژیوگرافی بطور کلی یک روش تشخیصی است و نه یک روش درمانی. از جمله اطلاعاتی که توسط آنژیوگرافی به ما داده می‌شود، تنگ شدن، انسداد، التهاب، خونریزی عروقی است. آنژیوگرافی دقیق‌ترین اطلاعات ممکن از عروق بدن را به ما می‌دهد که این اطلاعات قبل از عمل جراحی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند.
همچنین از آنژیوگرافی یا همان رگ نگاری در مطالعه عروق باریک، مسدود شده، بزرگ و یا ناقص در بسیاری از نقاط بدن، از جمله قلب، مغز، پاها و شکم نیز استفاده می‌شود.
چه کسانی باید آنژیوگرافی انجام دهند؟
همانطور که گفته شد آنژیوگرافی (رگ نگاری) یک روش تشخیصی با میزان اطمینان بالاست؛ بنابراین اگر بعد از گرفتن نوار قلبی یا تست ورزش یا هر روش تشخیصی دیگری، احتمال وجود گرفتگی عروق در فردی تشخیص داده شود، برای اطمینان کامل می‌توان از این روش استفاده کرد. اما آنژیوگرافی به دلایل دیگری نیز انجام می‌شود که بصورت تیتروار به آن اشاره می‌کنیم:
- احتمال وجود مشکل در عروق کرونری مثل درد در قفسه سینه
- اختلال یا نقص قلبی که به صورت مادرزادی باشد
- وقتی در آزمایش غیر تهاجمی استرس قلب نتایج غیر طبیعی‌ای یافت شود
- علائم بیماری در رگهای خونی
- مشکلات ناشی از دریچه‌های قلبی
انواع آنژیوگرافی
آنژیوگرافی به دو شکل انجام می‌شود:
- آنژیوگرافی از راه دست
- آنژیوگرافی از راه پا (کشاله ران)
آنژیوگرافی برای اولین بار در دنیا از راه پا (کشاله ران) انجام شد که این روش امروزه هم کاربرد دارد. اما امروزه یک روش دیگر هم به آن اضافه شده است که از طریق شریان مچ دست (شریان رادیال) است و نسبت به پا طرفداران بیشتری پیدا کرده است.
در رگ نگاری از طریق پا یک لوله باریک (کاتتر) وارد شریان ران و از آنجا به مدخل شریان‌های کرونر هدایت می شود. وقتی که آنژیو از طریق پا صورت می‌گیرد، به علت اینکه رگهای پا بزرگتر هستند، بیماران باید برای قطع خونریزی یک کیسه شنی به مدت زمان مشخص (حدود 1 ساعت) را روی کشاله ران خود قرار دهند تا خونریزی آن تمام شود ولی رگ نگاری از طریق رادیان دست کمی ساده تر است و با دردسر کمتری کار انجام می‌شود.
بیش از ۷۰ درصد از آنژیوگرافی ها و آنژیوپلاستی ها (درباره آنژیوپلاستی بیشتر بخوانید ...) از راه شریان مچ دست انجام می‌گیرد. خوشبختانه در کشور ما نیز تجهیزات پزشکی پیشرفتهای وارد شده است و پزشکان نیز با یادگیری روش و تکنیک های جدید در این زمینه موجب پیشرفت فراوان آن شده‌اند. امروزه آنژیوگرافی از طریق شریان مچ در ایران امری بسیار رایج است. مزیت این روش به علت عوارض موضعی بسیار پایین آن است که موجب آرامش هرچه بیشتر بیمار می‌شود. در آنژیوگرافی از طریق دست بیمار میتواند بلافاصله از تخت پایین بیاید و راه برود و عموما بعد از ۴ ساعت میتواند ترخیص شود.
جالب است که بدانید اگر تنگی شریان بیشتر از ۵۰ تا ۷۵ درصد باشد نیاز است که درمان صورت گیرد. در گذشته در مواجهه با این گرفتگی ها پزشکان دست به عمل جراحی قلب باز می زدند، اما امروزه با قرار دادن استنت (فنر) یا بالون این گرفتگی ها برطرف می شوند.
تا به اینجا بطور کلی دانستیم آنژیوگرافی چیست و برای چه کاری استفاده می شود و انواع آن را نیز شناختیم. در مقاله‌ی بعدی (مراحل انجام آنژیوگرافی) بیشتر در رابطه با نحوه انجام آن صحبت خواهیم کرد تا یک تصویر ذهنی از انجام این فرآیند به شما داده شود.