علت و اهمیت اشباع اکسیژن در خون

گلبول‌‌های قرمز شما مانند وسایل نقلیه هستند. هر کدام می‌توانند تا چهار مولکول اکسیژن را در سراسر بدن شما حمل کنند و آنها را به مکان‌هایی مانند قلب و مغز شما برسانند. سیستم‌‌های حیاتی بدن شما همیشه به یک درصد  طبیعی اکسیژن در داخل خون نیاز دارند که اشباع اکسیژن (oxygen saturation) شما نام دارد. با این حال، گاهی اوقات خون شما ممکن است بیش از حد یا خیلی کم اکسیژن دریافت کند و در این موارد، ممکن است عواقب جدی برای سلامتی وجود داشته باشد.

 

سطوح اکسیژن خون

سطوح اکسیژن مطابق با اکسیژن اشباع شده در خون شما اندازه‌گیری می‌شوند. به این سطح SpO2 شما می‌گویند.

 

سطوح طبیعی اکسیژن خون

برای اهداف پزشکی، میزان اشباع اکسیژن خون طبیعی اغلب بین ۹۵ تا ۱۰۰ درصد در نظر گرفته می‌شود. با این حال، اگر درصد شما کمتر باشد، ممکن است هیچ علائمی را تجربه نکنید.

 

سطوح اکسیژن خون در وضعیت «نگران‌کننده»

غلظت‌های اکسیژن بین ۹۱ تا ۹۵ درصد ممکن است نشان دهنده‌ یک مشکل پزشکی باشند. افرادی که در این وضعیت قرار دارند باید با پزشک خود تماس بگیرند.

 

سطوح پایین اکسیژن خون

تعریف پزشکی برای میزان پایین اکسیژن خون هر درصدی  کمتر از ۹۰ درصد اشباع اکسیژن است. اشباع اکسیژن کمتر از ۹۰ درصد بسیار نگران‌کننده است و یک وضعیت اضطراری را نشان می‌دهد. اگر شما یا شخصی که می‌شناسید چنین سطح اکسیژن پایینی را در خون تجربه کردید، فوراً با ۱۱۵ تماس بگیرید.

در صورت نیاز فوری به پزشک برای ویزیت و مشاوره آنلاین اینجا کلیک کنید! 

چه زمانی کمبود اکسیژن بر مغز تاثیر می‌گذارد؟

زمانی‌که اشباع اکسیژن شما بین ۸۰ تا ۸۵ درصد کاهش یابد، مغز شما ممکن است تحت تأثیر کمبود اکسیژن قرار گیرد. همچنین ممکن است تغییرات بینایی را تجربه کنید.

سیانوز

اولین علائم قابل مشاهده‌ی اکسیژن خون پایین، سیانوز، باعث ایجاد ته‌رنگ آبی در پوست شما، به ویژه در اطراف دهان و لب‌ها و زیر پیکره‌ی ناخن شما می‌شود. این تغییر زمانی رخ می دهد که اشباع اکسیژن خون شما تقریباً به ۶۷ درصد برسد.

 

 

هیپوکسمی یا علائم مربوط به سطوح پایین اکسیژن خون

موارد اکسیژن پایین خون اغلب علائم کمی دارند یا هیچ علامتی ندارند («هیپوکسمی خاموش»). این حتی گاهی اوقات در موارد جدی هیپوکسمی نیز صادق است. برخی از افراد دارای اکسیژن خون پایین ظاهراً خوب هستند. به همین دلیل است که اگر دلیلی دارید که شک کنید اشباع اکسیژن شما کم است، داشتن یک پالس اکسی‌متر مفید است. وقتی اشباع اکسیژن شما کاهش می‌یابد، ممکن است متوجه برخی از علائم زیر شوید:

• تنگی نفس
• تنفس سریع
• احساس ناخوشی بیش از حد برای انجام فعالیت‌‌های روزانه

 

چه چیزی باعث کاهش اکسیژن خون می‌شود؟

خیلی چیزها می‌توانند باعث کاهش اکسیژن خون شوند. هنگامی‌که بدن شما در رساندن اکسیژن کافی به خون مشکل دارد، هر یک از این شرایط ممکن است نقش داشته باشند:

• بیماری‌‌های قلبی و نقایص قلبی
• آسم، آمفیزم، بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) و سایر بیماری‌‌های ریوی
• ارتفاعات بالا
• داروهای ضد درد قوی که می‌توانند تنفس شما را کند کنند
• آپنه‌ی خواب

 

آیا ماسک‌ها می‌توانند باعث کاهش سطح اکسیژن شوند؟

برخی از افراد می ترسند که استفاده از ماسک صورت در هنگام بیماری یا برای محافظت از آنها در برابر عفونت، ممکن است به اشباع اکسیژن بدن آنها آسیب برساند. اما طبق گفته‌ی دکتر جاناتان پارسونز، متخصص ریه، حتی با پوشیدن چند ماسک صورت، هیچ خطری برای سطح اکسیژن شما وجود ندارد. دکتر پارسونز گفت که بسیاری از متخصصان، از جمله جراحان، باید برای مدت طولانی از ماسک‌‌های صورت نرم استفاده کنند، اما با این وجود هیچ اثر مضری را تجربه نمی‌کنند. اما اگر احساس کردید با ماسک نمی‌توانید نفس بکشید چه؟ دکتر پارسونز گفت که این می تواند نتیجه‌ی اضطراب ماسک باشد. او توصیه می‌کند در صورتی که هنگام استفاده از ماسک نفس کشیدن برایتان دشوار است، نفس‌‌های آهسته و عمیق را تمرین کنید.

 

 

کووید-۱۹ چگونه بر سطح اکسیژن خون تأثیر می گذارد؟

افراد مبتلا به عفونت شدید کووید-۱۹ اغلب دارای اکسیژن کم در خون خود هستند. هنگامی‌که عفونت کروناویروس وارد ریه‌های شما می‌شود، معمولاً حدود یک هفته پس از علائم اولیه، شایع‌ترین علامت تنگی نفس است که اغلب با هیپوکسمی همراه است. این افراد اغلب به اکسیژن مکمل نیاز دارند و باید توسط کارکنان مراقبت‌‌های بهداشتی برای نشانه‌های بدتر شدن علائمی که ممکن است به ARDS (سندرم زجر تنفسی حاد) پیشرفت کنند، تحت نظر قرار گیرند.

 

چگونه اکسیژن خون را اندازه‌گیری می‌کنند؟

عمدتاً دو روش برای اندازه‌گیری اکسیژن خون وجود دارد.

• پالس اکسی‌متری: دستگاه پالس اکسی‌متر ( دستگاه اکسیژن سنج انگشتی) دستگاه ارزان قیمتی است که بدون درد به نوک انگشت شما می‌چسبد. می‌تواند سطح اکسیژن خون شما را از طریق پوست نازک نوک انگشت شما اندازه‌گیری کند. اگرچه این آزمایش از دقّت قابل قبولی برخوردار است، اما گاهی اوقات می‌تواند خوانش‌‌های نادرستی بدهد. می توان آن را در خانه انجام داد، اما اغلب در محیط‌‌های بیمارستانی نیز استفاده می‌شود.

 

• آزمایش ABG: آزمایش ABG (گاز خون شریانی) با نمونه‌ای از خون مستقیماً گرفته شده از شریان در یک محیط مراقبت‌های بهداشتی شروع می‌شود. پزشکان و پرستاران می‌توانند با یک نمونه خون مستقیماً میزان اکسیژن خون شما را تعیین کنند. این آزمایش‌ها بسیار دقیق هستند، اما باید توسط یک متخصص پزشکی انجام شوند.

 

نحوه‌‌ی نظارت بر سطح اکسیژن با پالس اکسی متر

پالس اکسی‌متر که «اکسیژن‌سنج ‌انگشتی» نیز نام دارد، به‌راحتی قابل استفاده است و کار با آن چند ثانیه طول می‌کشد. به‌علاوه، سوزنی هم ندارد! دستگاه روی نوک انگشت اشاره‌ی شما محکم می‌چسبد. گاهی‌اوقات پزشکان به افراد مبتلا به کووید-۱۹ دستور می‌دهند که اکسیژن خون خود را به این روش کنترل کنند. طبق گفته‌ی وزارت بهداشت شهر نیویورک، بیماران کووید-۱۹ باید سطح اکسیژن خون خود را دو بار در روز اندازه‌گیری کنند:

یک‌بار در صبح و یک‌بار در شب (مگر اینکه پزشکتان بگوید به ‌دفعات بیشتری از آن استفاده کنید). مطمئن شوید که باتری‌ها را نصب کرده‌اید، سپس گیره را روی نوک انگشت خود فشار دهید. در عرض چند ثانیه، صفحه‌ی نمایش میزان اکسیژن شما را نشان می‌دهد. همچنین برنامه‌ های کاربردی برای بسیاری از تلفن‌‌های دیجیتال موجود است که می‌تواند مانند اکسیژن‌سنج ‌انگشتی عمل کند.

 

 

با این حال، برخی نگرانی ها و/یا اقدامات احتیاطی در مورد این اقلام وجود دارد.

 

شرایط استفاده از پالس اکسی‌متر

استفاده از یک دستگاه اندازه‌گیری انگشتی خانگی آسان است و نتایج سریعی را ارائه می‌دهد. اما محدودیت‌هایی نیز دارد. در برخی موارد، اکسیژن‌سنج ممکن است در خوانش انگشت شما دچار مشکل شود. بر اساس گزارش FDA، دقّت خوانش پالس اکسی‌متر می‌تواند توسط موارد زیر تحت تأثیر قرار گیرد:

• انگشتان خیس
• انگشتان سرد
• انگشتان دارای لاک ناخن
• استفاده از نیکوتین
• پوست ضخیم

مطالعه‌ای روی بیماران کووید-۱۹ در میشیگان نشان داد بیمارانی که رنگدانه‌های پوست تیره‌تر دارند، در معرض خطر خاصی برای خوانش‌های کاذب پالس اکسی‌متر هستند. درآن مطالعه، بیماران سیاه‌پوست تقریباً سه برابر شانس ابتلا به اشباع کم اکسیژن خاموش را داشتند که توسط پالس اکسی‌متر تشخیص داده نمی‌شد.

 

اکسیژن خون پایین چگونه درمان می‌شود؟

پزشکان ممکن است با دارو برای افزایش سطح اکسیژن خون شروع کنند. به‌طور معمول، اینها داروهایی هستند که می‌توانید از طریق یک اسپری تنفسی استنشاق کنید. هنگامی که دارو به‌تنهایی مؤثر نباشد، مکمل اکسیژن اغلب در برابر هیپوکسمی استفاده می‌شود. روش‌های مختلفی وجود دارد و برخی از انواع اکسیژن مکمل بسته به علت کاهش اکسیژن شما مناسب‌تر هستند. بسته به نیازهای یک فرد، می‌توان اکسیژن را در خانه، در سفر یا در بیمارستان داد. از پزشک خود بپرسید چه روشی برای نیازهای اکسیژن شما بهترین است.

 

نحوه‌ی جلوگیری از کاهش اشباع اکسیژن در خون

بهترین روش محافظت از خود در برابر کاهش اکسیژن خون، اجتناب از علل آن است. با ورزش منظم و داشتن یک رژیم غذایی سالم، ریه‌ها و قلب خود را سالم نگه دارید. با پیروی از توصیه‌های مقامات بهداشتی، از عفونت‌هایی که می‌توانند باعث هیپوکسمی شوند، مانند کووید-۱۹، اجتناب کنید. ماسک‌ها در برابر بسیاری از عفونت‌های تنفسی که می‌توانند باعث کاهش سطوح اکسیژن خون شوند، محافظت می‌کنند.

 

هایپراکسی (مسمومیت با اکسیژن)

همچنین امکان دارد خون شما، در حالت اشباع بیش از حد که هایپراکسی یا مسمومیت با اکسیژن نامیده می‌شود، اکسیژن زیادی را حمل کند. هایپراکسی (هیپوکسی) به معنای داشتن سطح اکسیژن بالای 120 میلی متر جیوه است که توسط آزمایش گاز خون شریانی تعیین می‌شود. این می‌تواند به انواع گسترده‌ای از علائم متغیر از خفیف تا تهدید کننده زندگی منجر گردد. این‌ها عبارتند از:

• سردرد
• اضطراب
• سرگیجه
• سکسکه
• خستگی
• گزگز اندام
• وزوز گوش (زنگ در گوش)
• حمله‌ی تونیک-کلونیک
• احساس سوزش یا خارش هنگام دم
• سرفه‌‌های غیر قابل کنترل
• تب
• آب مروارید (به دنبال در معرض قرارگیری طولانی مدت)
• آسیب بافتی و مرگ

 

علل هایپراکسی

مسمومیت با اکسیژن (هیپوکسی) معمولاً فقط در مواردی مشاهده می‌شود که شامل استفاده از اکسیژن مکمل باشد. افراد در این موقعیت‌ها ممکن است در معرض خطر هایپراکسی باشند:

• بیماران تحت درمان با اکسیژن پرفشار
• بیمارانی که در معرض سطوح بالای اکسیژن مانند تهویه‌ی مکانیکی قرار دارند
• نوزادان نارس
• غواصان زیر آب که از تجهیزات اسکوبا (SCUBA) برای تنفس استفاده می‌کنند. ( در واقع تنفس با منبع هوای شخصی)