شوک آنافیلاکسی چیست و چه علائمی دارد

بعضی از افراد که به آلرژی‌های شدید مبتلا هستند، وقتی درمعرض چیزی قرار می‌گیرند که نسبت به آن آلرژی دارند، دچار واکنشی به ‌نام آنافیلاکسی می‌شوند که در نتیجه‌ی آن، سیستم ایمنی موادی شیمیایی در بدن آزاد می‌کند که این شرایط می‌تواند به شوک آنافیلاکسی (شوک آلرژی) منجر شود. در این حالت، ناگهان فرد دچار افت فشار خون می‌شود و مسیرهای تنفس طبیعی باریک و گاهی حتی مسدود می‌شود. این شرایط بسیار خطرناک است و اگر فورا درمان نشود، عوارضی جدی و حتی مرگ را به‌دنبال خواهد داشت. در این مقاله، علائم، ریسک فاکتورها، خطرات احتمالی و اقدامات لازم در زمان بروز شوک آنافیلاکسی را توضیح می‌دهیم.

 

 

علائم شوک آنافیلاکسی

علائم شوک آنافیلاکسی را قبل از شروع آن مشاهده خواهیم کرد و این علائم را نباید نادیده گرفت. علائم آن شامل موارد زیر است:

• واکنش‌های پوستی (کهیر، قرمز شدن پوست و رنگ‌پریدگی)
• احساس گرمای زیادی که به‌طور ناگهانی باشد
• احساس وجود توده‌ای در گلو یا مشکل در بلع
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• درد شکمی
• نبض ضعیف یا تند
• آبریزش شدید بینی و عطسه
• وجود مشکلی در تنفس (خس خس سینه)
• مور مور شدن دست ها یا پا ها

در صورت مشاهده ی علائم گفته شده، سریعا به پزشک مراجعه کنید؛ در غیر این صورت، ممکن است به شوک آنافیلاکسی دچار شوید که دارای نشانه های زیر می باشد: 

• به‌ سختی نفس کشیدن
• سرگیجه 
• گیجی
• احساس ضعف ناگهانی
• کاهش یا از دست دادن هوشیاری

 

ریسک فاکتورهای آنافیلاکسی

آنافیلاکسی به‌دلیل واکنش بیش‌ازحد سیستم ایمنی بدن به یک آلرژن، اتفاق می افتد. آلرژن به هر ماده ای گفته می شود که  فرد نسبت به آن آلرژی داشته باشد. آنافیلاکسی می‌تواند به شوک آنافیلاکسی منجر شود. عوامل شایع آنافیلاکسی عبارت‌اند از:

• بعضی داروها مانند پنی‌سیلین
• نیش حشرات
• برخی موادغذایی (آجیل های درختی، صدف خوراکی، تخم مرغ، شیر و ...)
• به صورت نادر، ورزش و فعالیت های هوازی شدید نیز می توانند دلیل آن باشند

گاهی اوقات دلیل این نوع واکنش شناسایی نمی‌شود که به این نوع از آنافیلاکسی، ایدیوپاتیک (idiopathic) گفته می‌شود.
ریسک فاکتور هایی برای آنافیلاکسی شدید و شوک آنافیلاکسی وجود دارند از جمله :

• سابقه‌ی قبلی واکنش آنافیلاکسی
• ابتلا به آلرژی مانند آسم 
• سابقه‌ی فامیلی آنافیلاکسی

 

خطرات شوک آنافیلاکسی

شوک آنافیلاکسی می تواند منجر به مسدود شدن راه‌های تنفسی فرد یا ایست قلبی او شود. ایست قلبی می تواند به‌دلیل پایین آمدن فشارخون رخ دهد. شوک آنافیلاکسی همچنین موجب بروز خطراتی می‌شود از جمله:

• آسیب مغزی
• نارسایی کلیه
• شوک کاردیوژنیک (cardiogenic shock): شرایطی که در آن قلب خون کافی به بدن پمپاژ نمی کند. 
• آریتمی یا ریتم قلبی غیر طبیعی
• حمله قلبی
• مرگ

در بعضی موارد شاهد بدتر شدن شرایط جسمانی‌ نسبت به قبل  که وجود داشته می شوید. این حالت به‌ویژه در موارد مشکلات سیستم تنفسی ایجاد می‌شود. به عنوان نمونه، اگر به بیماری مزمن انسدادی ریه (COPD) مبتلا باشید، ممکن است در صورت کمبود اکسیژنی به‌سرعت آسیب‌های برگشت‌ناپذیری به ریه‌ها وارد شود. شوک آنافیلاکسی همچنین می‌تواند علائم بیماری در افراد مبتلا به  ام اس (MS) را به‌طور دائم بدتر کند. پس از شوک آنافیلاکسی باید هرچه زودتر تحت درمان‌های لازم قرار بگیرید تا عوارض کمتری ایجاد شود.

 

اقدامات لازم در زمان بروز شوک آنافیلاکسی

اگر حس می کنید دچار آنافیلاکسی شدید، به‌سرعت به اورژانس مراجعه کنید. اگر سرنگ تزریق خودکار آدرنالینEpipen (epinephrine auto-injector) دارید، در شروع علائم خود از آن استفاده کنید. در صورت وجود مشکلات تنفسی هیچ نوع داروی خوراکی مصرف نکنید. حتی اگر پس از استفاده از EpiPen احساس کردید که بهتر شده‌اید، باز هم باید به مراکز پزشکی مراجعه کنید، زیرا احتمال زیادی وجود دارد که به‌ محض از بین رفتن اثر دارو این واکنش دوباره برگردد.

اگر شوک آنافیلاکسی به‌ دلیل نیش حشره ایجاد شده است، نیش حشره را خارج کنید. برای این کار از کارتی پلاستیکی مانند کارت اعتباری استفاده کنید. کارت را روی پوست فشار داده و آن به سمت بالا و به طرف نیش حشره بکشید. زمانی‌که کارت زیر نیش حشره قرار گرفت، با حرکتی ناگهانی و سریع آن را به سمت بالا حرکت بدهید تا نیش خارج شود. هرگز نیش حشره را فشار ندهید، چون این کار موجب آزاد شدن زهر بیشتری می‌شود.

در صورت مشاهده کسی که به شوک آنافیلاکسی دچار شده، با مرکز اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید و سپس:

• او را در وضعیت راحتی قرار بدهید و پاهایش را بالا نگه دارید. این کار باعث می‌شود که جریان خون بیشتری به اندام‌های حیاتی او برسد.
• اگر EpiPen دارد، فورا از آن استفاده کنید.
• اگر نفس نمی‌کشد تا زمان رسیدن تیم پزشکی اورژانس، به او احیای قلبی‌ریوی (CPR) بدهید.

در صورت نیاز به مشاوره با پزشک و ویزیت آنلاین، اینجا کلیک کنید!

روش‌های درمانی شوک آنافیلاکسی

معمولا نخستین قدم در درمان شوک آنافیلاکسی، تزریق فوری اپی‌نفرین (آدرنالین) است. این کار باعث کاهش شدت واکنش می‌شود. معمولا در بیمارستان ها اپی‌نفرین به‌صورت داخل وریدی (IV) تزریق می‌شود. همچنین ممکن است گلوکوکورتیکوئید (glucocorticoid) و آنتی‌هیستامین نیز به‌صورت تزریق داخل وریدی دریافت شود. این داروها به کاهش التهاب در مسیرهای عبور هوا کمک کرده و تنفس شما را بهتر می‌کنند.

ممکن است که پزشک برای آسان تر کردن تنفستان، بتاآگونیست‌هایی (B-agonist) مانند آلبوترول (albuterol) را تجویز کند و  اکسیژن مکمل دریافت کنید تا اکسیژن موردنیاز بدن‌تان تأمین شود. هرگونه عارضه‌ای که در اثر شوک آنافیلاکسی رخ داده باید درمان شود. 

 

کلام آخر

شوک آنافیلاکسی یکی از شرایط اورژانسی است که می‌تواند بسیار خطرناک و یا کشنده باشد. بهبودی شما به این بستگی دارد که چه موقع کمک های پزشکی را دریافت می کنید. اگر درمعرض خطر آنافیلاکسی قرار دارید، با کمک پزشک خود برنامه‌ای برای شرایط اورژانسی تهیه کنید تا بدانید که در این شرایط باید چه کارهایی را انجام بدهید.

ممکن است پزشک برای کاهش احتمال بروز حمله‌های آینده یا شدت آنها، استفاده‌ی بلندمدت از داروهای آنتی‌هیستامین یا سایر داروهای آلرژی را تجویز کند. شما باید همیشه داروهای آلرژی تجویزشده را مصرف کنید و بدون مشورت با پزشک مصرف این داروها را قطع نکنید. همچنین احتمال دارد که پزشک به شما پیشنهاد بدهد که برای موارد بعدی حمله، همیشه یک EpiPen همراه خود داشته باشید. باید عامل بروز واکنش آنافیلاکسی تان را شناسایی کنید تا در آینده از آن دوری کنید و دچار واکنش آنافیلاکسی نشوید.

مقاله بعدی: نحوه کنترل آنافیلاکسی در مراقبت های اولیه

 

منبع

مطالب این مقاله توسط عرفان باروتچی، دانشجوی پزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران، گردآوری و صحت علمی آن بررسی شده است.